Artykuły
Streszczenie
Celem artykułu jest ustalenie przyczyn wydawania kilku postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku po tym samym spadkodawcy, a także ocena aktualnego stanu prawnego służącego przeciwdziałaniu takiej sytuacji oraz wskazanie możliwych kierunków zmian legislacyjnych. Niniejsze opracowanie zawiera prezentację wyników badań aktowych prowadzonych przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, z których wynika, że w większości przypadków przyczyną analizowanego zjawiska nie jest zła wola uczestników postępowania, ale niedostateczne wykorzystywanie przez sądy istniejących instrumentów prewencyjnych lub brak odpowiednich mechanizmów procesowych o charakterze następczym. Autor stawia tezę o potrzebie wprowadzenia nowego instrumentu prawnego umożliwiającego sądowi pierwszej instancji uchylenie także z urzędu drugiego postanowienia spadkowego wydanego w warunkach powagi rzeczy osądzonej. Środek ten powinien zastąpić obecnie wykorzystywaną w tym celu skargę nadzwyczajną kierowaną do Sądu Najwyższego.
Abstract
The purpose of this article is to determine the reasons for the issuance of several decisions confirming the acquisition of an inheritance from the same testator and to assess the current legal status to counteract such a situation, as well as to indicate possible directions for legislative changes. This paper presents the results of file research conducted by the Institute of Justice, which shows that in most cases such a reason is not the bad will of the participants in the proceedings, but the insufficient use of existing preventive instruments by the courts or the lack of adequate follow-up procedural mechanisms. The author’s thesis is that there is a need for a new legal instrument enabling the court of first instance to cancel also ex officio the second succession order issued under res judicata conditions. This measure should replace the extraordinary complaint to the Supreme Court currently used for this purpose.
Bibliografia (References)
1. Demendecki T., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Jakubecki, Warszawa 2010.
2. Felski T., Charakter i skutki prawne orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku, Nowe Prawo 1984, t. 7–8.
3. Felski T., Glosa do uchwały SN z 21 kwietnia 1994 r., III CZP 40/94, Palestra 1995, nr 3–4.
4. Gudowski J., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 4, Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, red. T. Ereciński, LEX/el. 2016.
5. Kordasiewicz B., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2009.
6. Kordasiewicz B., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2013.
7. Kotas-Turoboyska S., Przyczyny przewlekłości wieloletnich postępowań o stwierdzenie nabycia spadku, Warszawa 2022, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2022/12/IWS_Kotas-Turoboyska-S._Przyczyny-przewleklosci-wieloletnich-postepowan-o-stwierdzenie-nabycia-spadku.pdf.
8. Migaj P., Wzruszanie prawomocnych postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku po tym samym spadkodawcy, Acta Universitatis Wratislaviensis 1993, nr 29.
9. Pruś P., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. M. Manowska, Warszawa 2013.
10. Szczepańska A., Zakaz orzekania w sprawie uprzednio osądzonej – glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 26.03.2019 r., I NSNc 1/19, Glosa 2021, nr 2.
11. Warzocha E., Ustalenie stosunku prawnego lub prawa w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1982.
12. Weitz K., Kolizja prawomocnych postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku po tym samym spadkodawcy, Palestra 2012, nr 11–12.
13. Zieliński A., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, Warszawa 2011.
Jak cytować (How to cite this)
P. Rylski, Przyczyny wydawania dwóch postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku po tym samym spadkodawcy w świetle badań aktowych i propozycje de lege ferenda, Prawo w Działaniu 2024, t. 58, https://doi.org/10.32041/pwd.5801
Streszczenie
Niniejszy artykuł przedstawia wyniki badania przeprowadzonego w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości, a dotyczącego orzecznictwa sądów powszechnych w sprawach o naprawienie krzywdy doznanej w wyniku wypadków drogowych. Analizą objęto sprawy sądowe zakończone w 2020 r. Jest to kontynuacja podobnego projektu sprzed kilku lat, którego przedmiotem było m.in. zbadanie praktyki sądowej w sprawach zakończonych w 2015 r. – o naprawienie krzywdy wyrządzonej w wypadkach drogowych.
Ogólny obraz problemu zadośćuczynień za szkodę wyrządzoną w wypadkach komunikacyjnych nie zmienił się w istotny sposób w porównaniu ze sprawami zakończonymi w 2015 r. Nadal najważniejsza jest tu kwestia ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, co wobec ich obowiązkowości i powszechności dziwić nie może, a dochodzone i zasądzane zadośćuczynienia nie są relatywnie wysokie (uwzględniając skalę uszczerbków, zwłaszcza w przypadku śmierci osoby najbliższej lub trwałego kalectwa).
Krzywda spowodowana w wypadkach komunikacyjnych stanowi istotne źródło roszczeń w ramach spraw o naprawienie szkody (sensu largo) spowodowanej wypadkami komunikacyjnymi. Naprawienia takiej krzywdy dochodzono w niemal 30% wszystkich spraw o odszkodowanie spowodowane wypadkiem komunikacyjnym, aczkolwiek kategoria ta ustępowała liczebnością roszczeniom o naprawienie szkody majątkowej, której dochodzono w ponad połowie spraw. Wypadki komunikacyjne są natomiast główną przyczyną doznawania krzywdy w ogóle.
Najważniejszym wnioskiem z przeprowadzonych badań jest to, że nadal nie spełniły się obawy co do inflacji roszczeń o zadośćuczynienie, a praktyka ubezpieczycieli ma istotny wpływ na liczbę spraw o zadośćuczynienie w sądach.
Abstract
This article presents the results of a study conducted at the Institute of Justice regarding the jurisprudence of common courts in cases for compensation for harm suffered as a result of road accidents. The scope of the analysis were court cases completed in 2020. This is a continuation of a similar study conducted at the Institute of Justice a few years back, the subject of which was, among others, analysis of court practice in cases for compensation for harm caused in road accidents in cases completed in 2015.
The general picture of the problem of compensation for damage caused in traffic accidents has not changed significantly compared to the results of the study regarding such cases completed in 2015. This is still the domain of civil liability insurance, which is not surprising considering its compulsory and universal nature, and the compensation sought and awarded has not been relatively high (taking into account the scale of damage, especially in the event of the death of a loved one or permanent disability).
Harm caused in traffic accidents is an important source of claims in cases for compensation for damage (sensu largo) caused by road accidents. Compensation for such harm was sought in almost 30% of all cases for compensation caused by a traffic accident, although this category was inferior in number to claims for compensation for property damage, which was sought in more than half of the cases. Traffic accidents are the main cause of harm in general.
The main conclusion from the conducted research is that the fears regarding the inflation of claims for compensation have not yet come true and the practice of insurers has a significant impact on the number of cases for compensation in courts.
Bibliografia (References)
1. Adrych-Brzezińska I., Możliwość zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę najbliższych członków rodziny w przypadku ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2018, nr 4.
2. Dąbrowa J., Odpowiednie ograniczanie rozmiarów obowiązku naprawienia szkody na tle kodeksu cywilnego, Państwo i Prawo 1968, nr 1.
3. Dziurda M., Rylski P., Sadomski J., Wild M., Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – analiza funkcjonowania – wnioski de lege ferenda, Warszawa 2014.
4. Garlicki S., Odpowiedzialność cywilna za nieszczęśliwe wypadki, Warszawa 1959.
5. Granecki P., Wybrane zagadnienia wykładni art. 362 k.c. – na marginesie wypowiedzi profesora Tomasza Pajora, Palestra 2005, nr 1–2.
6. Jędrzejewska E., Odszkodowanie za szkody z OC posiadacza pojazdu w związku z wypadkiem drogowym. Postępowanie. Wzory, LEX/el. 2022.
7. Jóźwiak P., Zmniejszenie odszkodowania w razie przyczynienia się zmarłego wskutek czynu niedozwolonego, Państwo i Prawo 2011, nr 12.
8. Kaliński M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018.
9. Koch A., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. M. Gutowski, Warszawa 2019.
10. Koch A., Związek przyczynowy jako podstawa odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie polskim, Warszawa 1975.
11. Komenda Główna Policji, Biuro Ruchu Drogowego, Wypadki drogowe w Polsce w 2020 roku, Warszawa 2021, https://statystyka.policja.pl/download/20/361900/Wypadkidrogowe2020.pdf.
12. Kondek J.M., Naprawienie krzywdy wyrządzonej w wypadkach komunikacyjnych w świetle badań aktowych, Prawo w Działaniu 2021, t. 46, https://doi.org/10.32041/pwd.4603.
13. Krupa-Lipińska K., Zadośćuczynienie za cierpienie wynikające z niemożności nawiązania z osobą bliską typowej więzi rodzinnej z powodu jej uszczerbku na zdrowiu będącego następstwem czynu niedozwolonego, Gdańskie Studia Prawnicze 2019, nr 39.
14. Kryla K., Zadośćuczynienie pieniężne dla najbliższych członków rodziny zmarłego – uwagi na tle art. 446 § 4 k.c., Przegląd Sądowy 2013, nr 2.
15. Kucharski B., Świadczenie ubezpieczyciela w umowie ubezpieczenia mienia, LEX/el. 2019.
16. Lackoroński B., Glosa do uchwały SN z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, Orzecznictwo Sądów Polskich 2011, nr 9.
17. Łolik M., Glosa do uchwały SN z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, Orzecznictwo Sądów Polskich 2012, nr 3.
18. Łolik M., Więź rodzinna jako dobro osobiste. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 10.02.2017 r., V CSK 291/16, Przegląd Sądowy 2018, nr 5.
19. Mularski K., Cywilne prawo – zobowiązania – dobra osobiste – roszczenie o zadośćuczynienie za zniweczenie więzi rodzinnej. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 sierpnia 2016 r., II CSK 719/15, Orzecznictwo Sądów Polskich 2017, nr 12.
20. Nesterowicz M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 czerwca 2011 r., III CZP 279/10, Orzecznictwo Sądów Polskich 2012, nr 4.
21. Nowakowski T., Prawo najbliższych członków rodziny poszkodowanego do zadośćuczynienia pieniężnego za zerwanie więzi rodzinnej – wątpliwości dotyczące nowelizacji art. 4462 Kodeksu cywilnego, Przegląd Sądowy 2023, nr 1.
22. Nowakowski T., Uchwała Sądu Najwyższego składu 7 sędziów – Izba Cywilna z dnia 27 marca 2018 r., III CZP 69/17. Glosa, Orzecznictwo Sądów Polskich 2019, nr 5.
23. Osajda K., Zadośćuczynienie za doznanie przez bliskiego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku, Państwo i Prawo 2016, nr 1.
24. Owczarek M., Zmniejszenie odszkodowania na podstawie art. 362 KC, Monitor Prawniczy 2003, nr 4.
25. Pruszyński J., Przyczynienie się poszkodowanego do wyrządzenia szkody (art. 362 k.c.), Palestra 1974, nr 11.
26. Sadomski J., Wild M., Zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej w orzecznictwie sądów powszechnych, Prawo w Działaniu 2012, t. 12, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/09/Jacek-Sadomski-Miko%C5%82aj-Wild-Zado%C5%9B%C4%87uczynienie-za-%C5%9Bmier%C4%87-osoby-najbli%C5%BCszej-w-orzecznictwie-s%C4%85d%C3%B3w-powszechnych-59.pdf.
27. Senkowski J., Kryteria zmniejszenia obowiązku naprawienia szkody według art. 362 Kodeksu cywilnego, Nowe Prawo 1968, nr 9.
28. Stefański R., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Legalis/el. 2023.
29. Szeleszczuk D., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Legalis/el. 2021.
30. Wałachowska M., Wynagrodzenie szkód deliktowych doznanych przez pośrednio poszkodowanych, Warszawa 2014.
Jak cytować (How to cite this)
J.M. Kondek, Naprawienie krzywdy wyrządzonej w wypadkach komunikacyjnych w świetle badań aktowych orzecznictwa sądów powszechnych w 2020 r., Prawo w Działaniu 2024, t. 58, https://doi.org/10.32041/pwd.5802
Streszczenie
Pandemia COVID-19, która rozprzestrzeniła się w 2020 r., w ogromnym stopniu wpłynęła na turystykę. Spowodowała konieczność jej skonfrontowania z określeniem „nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności” ujętym w ustawie o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych oraz w dyrektywie 2015/2302. Świadczą o tym liczne orzeczenia sądowe, wypowiedzi doktryny, a nawet propozycje legislacyjne. W artykule zawarto rozważania na temat pojęcia „nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności” oraz jego relacji do pojęcia „siły wyższej”. Przedstawiono jego różnoraką rolę w prawie turystycznym, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, m.in. jako okoliczności wyłączającej odpowiedzialność organizatora turystyki oraz przyczyny uzasadniającej odstąpienie przez każdą ze stron od umowy o imprezę turystyczną.
Abstract
The COVID-19 pandemic that spread in 2020 has greatly impacted tourism. It resulted in the need to confront it with the concept of “unavoidable and extraordinary circumstances” contained in the Act on packages travel arrangements and linked travel services and in Directive 2015/2302. This is evidenced by numerous court decisions, doctrinal statements, and even legislative proposals. The article contains considerations on the concept of “unavoidable and extraordinary circumstances” and its relationship to the concept of “force majeure”. The various roles of the above mentioned concept were presented, with particular emphasis on the latest case law of the Court of Justice of the European Union, including: as a circumstance excluding the liability of the tour operator and a reason justifying the termination of the packages travel contract by either party.
Bibliografia (References)
Adamczak-Retecka M., Zakres pojęcia „szkoda” w prawie wspólnotowym. Glosa do wyroku TS z dnia 12 marca 2002 r., C-168/00, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2005, nr 1–2.
Bagińska E., Osowska-Kowalska A., Dyrektywa 90/314/EWG o podróżach turystycznych – perspektywy zmian, [w:] Odpowiedzialność biur podróży a ochrona klientów w prawie polskim i Unii Europejskiej, red. M. Nesterowicz, Toruń 2013.
Bieluk J., Nadzwyczajna zmiana stosunków i jej wpływ na zobowiązania (klauzula rebus sic stantibus). Komentarz praktyczny z orzecznictwem, Legalis/el. 2020.
Boszko M., Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Leitner. Odszkodowanie za szkodę niematerialną oraz model odpowiedzialności odszkodowawczej w dyrektywie w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek, Transformacje Prawa Prywatnego 2007, nr 1.
Brzozowski A., Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania. Klauzula rebus sic stantibus, Warszawa 2014.
Bujalski R., COVID a rezygnacja z umowy o imprezę turystyczną. Omówienie wyroku TS z dnia 14 września 2023 r., C-83/22 (Tuk Tuk Travel), LEX/el. 2023.
Cern G., Odpowiedzialność biura podróży za „zmarnowany urlop” w prawie turystycznym, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2010, nr 6.
Ciemiński M., Naprawienie uszczerbku polegającego na utraconej przyjemności z podróży, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2005, z. 2.
Ciemiński M., Odszkodowanie za szkodę niemajątkową w ramach odpowiedzialności ex contractu, Warszawa 2015.
Cybula P., Aksjologia zmiany prawa konsumenckiego na przykładzie implementacji w Polsce dyrektywy 2015/3202 w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, Folia Turistica 2018, nr 49.
Cybula P., Kto odpowiada za „winę”?, czyli o kolejnej potrzebie zmiany ustawy o imprezach turystycznych (art. 50 ust. 3), prawoturystyczne.com.
Cybula P., Prawidłowa implementacja prawa unijnego czy wsparcie przedsiębiorców? O dylematach regulacyjnych w czasach Covid-19 na przykładzie problemu terminu zwrotu przedpłat podróżnym przez organizatorów turystyki, Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 2021, t. 19.
Cybula P., Umowa o imprezę turystyczną w praktyce biur podróży, [w:] Prawo w praktyce biur podróży, red. P. Cybula, Warszawa 2006.
Cybula P., Usługi turystyczne. Komentarz, Warszawa 2012.
Dudziec-Rzeszowska W., Prawo odstąpienia podróżnego od umowy o udział w imprezie turystycznej na tle ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, Studia Iuridica Toruniensia 2020, t. 26, https://doi.org/10.12775/SIT.2020.006.
Gierda A., O zadośćuczynieniu za „zmarnowany urlop” – Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 19.11.2010 r., III CZP 79/10, [w:] Prawo Cywilne. Glosy, red. F. Zoll, S. Daniluk, Warszawa 2016.
Gospodarek J., Cywilne prawo – ochrona dóbr osobistych – odpowiedzialność organizatora turystyki za tzw. zmarnowany urlop. Glosa do uchwały SN z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, OSP 2012, nr 1, poz. 2.
Gospodarek J., Prawo turystyczne w zarysie, Bydgoszcz 2003.
Gospodarek J., Prawo w turystyce i rekreacji, Warszawa 2007.
Kastelik-Smaza A., Epidemia COVID-19 jako siła wyższa w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejski Przegląd Sądowy 2020, nr 5.
Kłosowski K., Siła wyższa nie wyłącza prawa do częściowego zwrotu ceny biletu. Glosa do wyroku TSUE z 26 września 2013 r. w sprawie C-509/11, ÖBB-Personenverkehr AG, Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2014, nr 7.
Kolasiński M.K., Mechanizmy zapewniające realny wymiar odpowiedzialności odszkodowawczej biur podróży w prawie polskim w świetle standardów wspólnotowych, [w:] Turystyka a prawo. Aktualne problemy legislacyjne i konstrukcyjne, red. P. Cybula, J. Raciborski, Sucha Beskidzka–Kraków 2008.
Kondek J.M., Wpływ sytuacji kryzysowych na stosunki cywilnoprawne, Warszawa 2012.
Kryla K., Zmarnowany urlop. Glosa do uchwały SN z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, Przegląd Sądowy 2011, nr 9.
Kryla-Cudna K., [w:] Komentarze Prawa Prywatnego, t. 7, Prawo konsumenckie. Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2019.
Kryla-Cudna K., [w:] Ustawa o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu P. Mikłaszewicz, Legalis/el. 2021.
Kunkiel-Kryńska A., Metody harmonizacji prawa konsumenckiego w Unii Europejskiej i ich wpływ na procesy implementacyjne w państwach członkowskich, Warszawa 2013.
Kuska-Żak I., Odpowiedzialność organizatora turystyki za szkodę niemajątkową powstałą na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o imprezę turystyczną, [w:] Turystyka a prawo. Aktualne problemy legislacyjne i konstrukcyjne, red. P. Cybula, J. Raciborski, Sucha Beskidzka–Kraków 2008.
Luzak J., Osajda K., Odpowiedzialność za zmarnowany urlop w prawie polskim, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2005, z. 2.
Łętowska E., Europejskie prawo umów konsumenckich, Warszawa 2004.
Łętowska E., Prawo umów konsumenckich, Warszawa 2002.
Łolik M., Odpowiedzialność organizatora turystyki za zmarnowany urlop. Glosa do uchwały SN z dnia 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, Europejski Przegląd Sądowy 2011, nr 9.
Maciąg K., Ochrona podróżnego na tle ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych oraz ustawy o usługach turystycznych – analiza porównawcza, Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2018, nr 4.
Marak K., Harmonizacja maksymalna projektowanej dyrektywy turystycznej i możliwe odstępstwa od tak wyznaczonego poziomu harmonizacji, [w:] Współczesne wyzwania prawa konsumenckiego, red. B. Gnela, K. Michałowska, Warszawa 2015.
Marak K., Regulacje prawne wprowadzone w celu przeciwdziałania skutkom epidemii wirusa SARS-CoV-2 w zakresie wykonania umów o udział w imprezie turystycznej oraz skutki tych regulacji dla organizatorów turystyki i podróżnych, Iustitia 2020, nr 4.
Nesterowicz M., Odpowiedzialność cywilna biura podróży za „zmarnowany urlop” w prawie polskim i porównawczym (na tle uchwały Sądu Najwyższego z 19 listopada 2010 r.), Przegląd Sądowy 2011, nr 5.
Nesterowicz M., Podstawy i granice odpowiedzialności cywilnej biur podróży, [w:] Odpowiedzialność biur podróży a ochrona klientów w prawie polskim i Unii Europejskiej, red. M. Nesterowicz, Toruń 2013.
Nesterowicz M., Prawo turystyczne, Warszawa 2016.
Nesterowicz M., Umowa o podróż, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2018.
Nesterowicz M., Zadośćuczynienie pieniężne za „zmarnowany urlop” podczas wycieczki turystycznej, Państwo i Prawo 2002, nr 10.
Patryk A., COVID-19: zwrot za wycieczkę w pieniądzu, a nie w bonie. Omówienie wyroku TS z dnia 8 czerwca 2023 r., C-407/21 (UFC – Que choisir i CLCV), LEX/el. 2023.
Podgórski K., Prawo do spokojnego wypoczynku (urlopu) – zagadnienia wybrane, [w:] Ochrona konsumenta na rynku usług, red. M. Jagielska, E. Sługocka-Krupa, K. Podgórski, Warszawa 2016.
Radwański Z., Zieliński M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
Sekuła-Leleno M., Odpowiedzialność za szkodę niemajątkową wyrządzoną niewykonaniem umowy o imprezę turystyczną, Warszawa 2014.
Sekuła-Leleno M., Odstąpienie od umowy o imprezę turystyczną w związku z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2, [w:] Ius civile vigilantibus scriptum est. Księga jubileuszowa Profesora Adama Olejniczaka, red. J. Haberko, J. Grykiel, K. Mularski, Legalis/el. 2022.
Skibińska E., Prawo do bezpłatnego rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej, Legalis/el. 2023.
Skibińska E., Prawo do obniżki ceny usług turystycznych ze względu na COVID-19, Legalis/el. 2023.
Stradomska-Balcerzyk K., Kształtowanie cywilnoprawnych stosunków zobowiązaniowych w świetle ustawodawstwa epidemicznego, Monitor Prawniczy 2020, nr 17.
Tracz G., Sposoby jednostronnej rezygnacji z zobowiązań umownych, Warszawa–Kraków 2007.
Walczak R., Prawo turystyczne, Pułtusk 2007.
Walczak U., Uwagi de lege lata i de lege ferenda na temat zasad odpowiedzialności kontraktowej w świetle orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 12 marca 2002 r. w sprawie Simone Leitner v. TUI GMBH&CO, Transformacje Prawa Prywatnego 2006, nr 2.
Wałachowska M., Odszkodowanie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o podróż i zadośćuczynienie za „zmarnowany urlop”, [w:] Odpowiedzialność biur podróży a ochrona klientów w prawie polskim i Unii Europejskiej, red. M. Nesterowicz, Toruń 2013.
Wrona J., Usługi turystyczne, [w:] Standardy wspólnotowe w polskim prawie ochrony konsumenta, red. C. Banasiński, Warszawa 2004.
Zasuwik P., Odpowiedzialność organizatora turystyki za szkodę niemajątkową klienta w postaci tzw. zmarnowanego urlopu – glosa – III CZP 79/10, Monitor Prawniczy 2016, nr 24.
Zawistowska H., [w:] J. Jarmul, J. Wrona, H. Zawistowska, Wpływ procesu harmonizacji prawa polskiego z prawem Unii Europejskiej na prawo turystyczne, Warszawa 2003.
Jak cytować (How to cite this)
E. Wojtaszek-Mik, Nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności w przepisach o imprezach turystycznych, Prawo w Działaniu 2024, t. 58, https://doi.org/10.32041/pwd.5803
Streszczenie
Przedmiotem artykułu jest problematyka pozaumownej odpowiedzialności cywilnoprawnej, opartej zwłaszcza na zasadzie winy, związanej ze stosowaniem systemów sztucznej inteligencji. Cechy szczególne systemów sztucznej inteligencji, w tym ich złożoność, autonomia i nieprzejrzystość, mogą sprawić, że zidentyfikowanie podmiotu ponoszącego odpowiedzialność i udowodnienie spełnienia wymogów uznania roszczenia odszkodowawczego mogą być dla poszkodowanych niezmiernie trudne. Powodem przeprowadzenia badań naukowych w tym zakresie jest przedstawienie przez Komisję Europejską projektu dyrektywy o odpowiedzialności za sztuczną inteligencję. Problem dostosowania reżimu odpowiedzialności pozaumownej w związku ze stosowaniem systemów sztucznej inteligencji ma niezwykłą doniosłość praktyczną. Jednocześnie jest on ważnym zagadnieniem badawczym, w szczególności w kontekście upowszechnienia stosowania systemów sztucznej inteligencji. Analiza dążyła do ustalenia, czy dyrektywa może osiągnąć zamierzony cel w postaci zapewnienia skutecznej ochrony poszkodowanym. Zagadnienie to wymagało zbadania w świetle klasycznie wykorzystywanych w dyscyplinie „nauki prawne” instrumentów metodycznych, ze szczególnym uwzględnieniem metody formalno-dogmatycznej oraz z oceną praktycznego wymiaru zaproponowanych w projekcie dyrektywy rozwiązań. Artykuł stanowi pierwsze całościowe omówienie tematu w polskiej doktrynie i jest wkładem ze strony polskiej nauki prawa do analizy projektu dyrektywy, z uwagi na to, że zawiera również propozycje niezbędnych kierunków zmian.
Abstract
The subject of the article is the issue of non-contractual civil liability, especially based on the principle of fault, related to the use of Artificial Intelligence systems. The specific characteristics of artificial intelligence systems, including their complexity, autonomy and nontransparency, may make it extremely difficult for injured parties to identify the entity bearing liability and prove compliance with the requirements for the recognition of a compensation claim. The reason for conducting scientific research in this area is the presentation by the European Commission of a draft directive on liability for Artificial Intelligence. The problem of adapting the regime of non-contractual liability in connection with the use of Artificial Intelligence systems is of extraordinary practical importance. At the same time, it is an important research issue, especially in the context of popularizing the use of Artificial Intelligence systems. The analysis sought to determine whether the directive could achieve its intended goal of ensuring effective protection for victims. This issue required examination in the light of methodological instruments classically used in the discipline of “legal sciences”, with particular emphasis on the formal-dogmatic method and an assessment of the practical dimension of the solutions proposed in the draft directive. The article is the first comprehensive discussion of the topic in Polish doctrine and is a contribution from Polish legal science to the analysis of the draft directive, as it also contains proposals for the necessary directions of changes.
Bibliografia (References)
Abbott K., Snidal D., Hard and Soft Law in International Governance, International Organization 2000, t. 54, nr 3, https://doi.org/10.1162/002081800551280.
AI Portugal 2030, https://ai-watch.ec.europa.eu/index_en.
Bieda R., Nowakowski M., Budrewicz P., Wyzwania etyczne i prawne sztucznej inteligencji, [w:] Metaświat. Prawne i techniczne aspekty przełomowych technologii, red. R. Bieda, Z. Okoń, Warszawa 2023.
Buiten M., de Streel A., Peitz M., The law and economics of AI liability, Computer Law & Security Review 2023, t. 48, https://doi.org/10.1016/j.clsr.2023.105794.
Burylo Y., Civil liability for damage caused by artificial intelligence: the modern European approach, Entrepreneurship, Economy and Law 2022, nr 6, https://doi.org/10.32849/2663-5313/2022.6.01.
Cappiello B., AI Systems and Non-contractual Liability: A European Private International Law Analysis, Torino 2022.
Chesterman S., Artificial Intelligence and the problem of autonomy, Notre Dame Journal on Emerging Technologies 2020, t. 1, https://doi.org/10.2139/ssrn.3450540.
Coeckelbergh M., Artificial Intelligence, Responsibility Attribution, and a Relational Justification of Explainability, Science and Engineering Ethics 2019, t. 26, https://doi.org/10.1007/S11948-019-00146-8.
Comparative Law Study on Civil Liability for Artificial Intelligence, https://op.europa.eu/en/home.
Custers B., Fosch-Villaronga E. [red.], Law and Artificial Intelligence. Regulating AI and Applying AI in Legal Practice, Hague 2022, https://doi.org/10.1007/978-94-6265-523-2.
Duffourc M.N., Gerke S., The proposed EU Directives for AI liability leave worrying gaps likely to impact medical AI, npj Digital Medicine 2023, t. 6, nr 77, https://doi.org/10.1038/s41746-023-00823-w.
Ebers M., Liability for Artificial Intelligence and EU Consumer Law, Journal of Intellectual Property, Information Technology and Electronic Commerce Law 2021, t. 12, nr 2.
Ferrandis C., Lizarralde M., Open sourcing AI: intellectual property at the service of platform leadership, Journal of Intellectual Property, Information Technology and Electronic Commerce Law 2022, t. 3, nr 13.
Fisher B., Pązik A., Świerczyński M. [red.], Prawo sztucznej inteligencji i nowych technologii, Warszawa 2021.
Fisher B., Pązik A., Świerczyński M. [red.], Prawo sztucznej inteligencji i nowych technologii, t. 2, Warszawa 2022.
Gstrein O.J., The Council of Europe as an Actor in the Digital Age: Past Achievements, Future Perspectives, 2019, https://doi.org/10.2139/SSRN.3359741.
Hacker P., The European AI Liability Directives – Critique of a Half-Hearted Approach and Lessons for the Future, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4279796.
Hacker P., Working Paper, The European AI Liability Directives, Critique of a Half-Hearted Approach and Lessons for the Future, https://ssrn.com/abstract=4279796.
Koch B., Borghetti J.-S., Machnikowski P., Pichonnaz P., Rodríguez de las Heras Ballell T., Twigg-Flesner C., Wendehorst C., Response of the European Law Institute to the Public Consultation on Civil Liability – Adapting Liability Rules to the Digital Age and Artificial Intelligence, Journal of European Tort Law 2022, t. 13.
Li S., Faure M., Havu K., Liability Rules for AI-Related Harm: Law and Economics Lessons for a European Approach, European Journal of Risk Regulation 2022, t. 13(4), https://doi.org/10.1017/err.2022.26.
Morkisz P., Wiącek M., Wochlik I., Pojęcia i zasady działania sztucznej inteligencji, [w:] Metaświat. Prawne i techniczne aspekty przełomowych technologii, red. R. Bieda, Z. Okoń, Warszawa 2023.
National Artificial Intelligence Strategy of the Czech Republic, https://ai-watch.ec.europa.eu/index_en.
National strategies on Artificial Intelligence – A European perspective, https://ai-watch.ec.europa.eu/index_en.
Need for democratic governance of Artificial Intelligence, https://pace.coe.int/en/files/28742.
Neuwirth R.J., Prohibited artificial intelligence practices in the proposed EU artificial intelligence act (AIA), Computer Law & Security Review 2023, t. 48, https://doi.org/10.1016/j.clsr.2023.105798.
Pakaszewska-Cetera A., Powstał Fundusz Kompensacyjny Badań Klinicznych, https://www.dziennikprawny.pl/pl/a/powstal-fundusz-kompensacyjny-badan-klinicznych.
Partyk A., Rojek-Socha P., Biegły pilnie potrzebny, a ustawy jak nie było, tak nie ma, 2023, https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/weryfikacja-bieglych-a-krajowy-rejestr-bieglych,519162.html.
Schuett J., Risk Management in the Artificial Intelligence Act, European Journal of Risk Regulation 2023, https://doi.org/10.1017/err.2023.1.
Scipione J., Artificial Intelligence and Europe: Risks, Developments and Implications, 2020, https://doi.org/10.2139/SSRN.3598543.
Shumilo O., Kerikmäe T., The European approach to building AI policy and governance: a haven for bureaucrats or innovators?, Revista de Internet, Derecho y Política 2021, t. 34, https://doi.org/10.7238/idp.v0i34.387744.
Spindler G., Different Approaches for Liability of Artificial Intelligence – Pros and Cons – the New Proposal of the EU Commission on Liability for Defective Products and AI Systems, 2023, http://doi.org/10.2139/ssrn.4354468.
Strategia per l’innovazione tecnologica e la digitalizzazione del Paese, https://docs.italia.it/.
Study to support an impact assessment of regulatory requirements for Artificial Intelligence in Europe, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/55538b70-a638-11eb-9585-01aa75ed71a1/language-en.
Śledzińska‑Simon A., Zasada równości i zasada niedyskryminacji w prawie Unii Europejskiej, Studia Biura Analiz Sejmowych 2011, nr 2(26).
Świerczyński M., Lai L. [red.], Legal and Technical Aspects of Artificial Intelligence, Warszawa 2021.
Świerczyński M., Lai L. [red.], Prawo sztucznej inteligencji, Warszawa 2020.
Świerczyński M., Przełomowe technologie informatyczne w prawie prywatnym międzynarodowym, Warszawa 2024.
Świerczyński M., Więckowski Z., Sztuczna inteligencja w prawie międzynarodowym. Rekomendacje wybranych rozwiązań, Warszawa 2021.
Świerczyński M., Więckowski Z., Sztuczna inteligencja w wymiarze sprawiedliwości. Wytyczne Rady Europy dotyczące spraw cywilnych, Warszawa 2023.
Waisberg N., Hudek A., AI For Lawyers: How Artificial Intelligence is Adding Value, Amplifying Expertise, and Transforming Careers, Hoboken 2021.
Zdziebłowski S., Kropiwiec K., Powstanie fundusz kompensacyjny zdarzeń medycznych, https://serwisy.gazetaprawna.pl/zdrowie/artykuly/8712239,powstanie-fundusz-kompensacyjny-zdarzen-medycznych.html.
Zech H., Liability for AI: public policy considerations, ERA Forum 2021, t. 22, https://doi.org/10.1007/s12027-020-00648-0.
Ziosi M., Mokander J., Novelli C., Casolari F., Taddeo M., Floridi L., The EU AI Liability Directive: Shifting the Burden From Proof to Evidence, 2023, https://www.researchgate.net/publication/371646472_The_EU_AI_Liability_Directive_shifting_the_burden_from_proof_to_evidence.
Zsolt H., Current Challenges of European Market Surveillance Regarding Products Sold Online, Public Goods & Governance 2020, t. 5(1).
Żywicka A., Business Interest versus Consumer Protection. Conflicts within the Safety Assurance System of NonFood Products – Selected Issues, Review of European and Comparative Law 2023, t. 52, nr 1, https://doi.org/10.31743/recl.15120.
Jak cytować (How to cite this)
Roman Bieda, Damian Flisak, Jarosław Greser, Dominik Lubasz, Monika Namysłowska, Dorota Skrodzka-Kwietniak, Kamil Szpyt, Marek Świerczyński, Zbigniew Więckowski, Mariusz Załucki, O potrzebie dostosowania pozaumownej odpowiedzialności cywilnej do sztucznej inteligencji. Uwagi do projektu dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za sztuczną inteligencję, Prawo w Działaniu 2024, t. 58, https://doi.org/10.32041/pwd.5804
Streszczenie
Przedmiotem rozważań zawartych w artykule jest jedna z czynności zarządu majątkiem dziecka, tj. sprzedaż nieruchomości obciążonej hipoteką. Nieruchomość obciążona hipoteką może stać się składnikiem majątku dziecka na skutek różnych zdarzeń prawnych. Możliwe jest również obciążenie hipoteką nieruchomości już stanowiącej składnik majątku dziecka. Zdaniem autorki sprzedaż takiej nieruchomości przekracza granice zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Szczegółowej analizie została poddana treść postanowienia sądu opiekuńczego zezwalającego na sprzedaż nieruchomości. Autorka podkreśliła konieczność zamieszczenia w nim minimalnej ceny, za jaką nieruchomość może zostać sprzedana, i znaczenie operatu szacunkowego w tym kontekście. Podjęła również próbę określenia sposobu wyznaczenia wysokości kwoty ze sprzedaży nieruchomości, jaką rodzice będą zobowiązani zabezpieczyć w majątku dziecka, i okoliczności warunkujących ewentualne wypłaty środków, które zostały zabezpieczone. W tym kontekście autorka częściowo wykorzystała orzecznictwo dotyczące podziału majątku wspólnego małżonków, w skład którego wchodzi nieruchomość obciążona hipoteką, uwzględniając zasady zarządu majątkiem dziecka.
Abstract
The article discusses one of the acts of management of child’s property, that is sale of mortgaged real estate. It can become an element of child’s property as a result of various legal events. It is also possible to mortgage the real estate which has already been a part of the child’s property. In the author’s opinion, sale of such real estate goes beyond the limits of ordinary management of the child’s property. The content of a decision by a guardianship court, permitting sale of real estate, has been analysed in detail. The author emphasises that it is necessary to specify in the judicial decision the minimum price at which the real estate can be sold, and highlights the significance of an appraisal report in this context. The author also attempted to specify the manner of determining the amount from the sale of the real estate that the parents are obliged to secure in the child’s property, and the conditions of possible payment of the funds that have been secured. In this context, the author draws partially on the judicial decisions concerning the division of spouses’ joint property which comprises mortgaged real estate, taking into account the rules of management of child’s property.
Bibliografia (References)
Andrzejewski M., Application of the Clause of the Good of the Child: Reflections inspired by the Decision of the Supreme Court on the creation of foster families, Studia Iuridica Lubliniensa 2021, t. 30, nr 5, https://doi.org/10.17951/sil.2021.30.5.29-51.
Andrzejewski M., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2010.
Bieranowski A., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126–352), red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018.
Biernacki P., Dobro dziecka w praktyce notarialnej, Rejent 2019, nr 9.
Bodył-Szymala P., Małoletni posiadaczem rachunku bankowego, cz. 1, Prawo Bankowe 2004, nr 12.
Bodył-Szymala P., Małoletni posiadaczem rachunku bankowego, 2, Prawo Bankowe 2005, nr 1.
Breyer S., Przeniesienie własności nieruchomości, Warszawa 1975.
Brzozowski A., Kocot W.J., Skowrońska-Bocian E., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2022.
Ciepła H., Zarząd majątkiem dziecka, Rodzina i Prawo 2012, nr 20–21.
Czech T., Kredyt hipoteczny. Komentarz, LEX/el. 2022.
Czech T., Księgi wieczyste i hipoteka, t. 2, Hipoteka, LEX/el. 2022.
Dobrzański B., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. B. Dobrzański, J. Ignatowicz, Warszawa 1975.
Dydenko J., Telega T., Wycena nieruchomości. Komentarz do ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzenia operatu szacunkowego, Warszawa 2018.
Frąckowiak J., Obowiązek zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych dziecka, Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo 1981, nr 582.
Gajda J., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2021.
Giler R., Kodeks rodzinny i opiekuńczy w praktyce notarialnej. Wybrane zagadnienia, Nowy Przegląd Notarialny 2000, nr 3–4.
Gniewek E., Prawo rzeczowe, Warszawa 2014.
Gołąb R., Zakres swobody przyznanej małoletniemu w ramach umowy rachunku bankowego, Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo 2009, nr 3161.
Gołębiowski K., Prawo rodzinne, Warszawa 2023.
Gołębiowski K., Uwagi dotyczące zarządu majątkiem dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, [w:] Wybrane zagadnienia polskiego prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Doktora Józefa Kremisa i Doktora Jerzego Strzebinczyka, red. J. Jezioro, K. Zagrobelny, Wrocław 2019.
Gonet W., Pełnomocnictwo, prokura, reprezentacja stron umów w obrocie nieruchomościami, Warszawa 2019.
Górecki J., Wybrańczyk D., Uwzględnienie obciążenia hipoteką przy ustalaniu wartości nieruchomości należącej do majątku wspólnego małżonków w postępowaniu o podział tego majątku, Gdańskie Studia Prawnicze 2019, nr 4.
Górecki J., Wybrańczyk D., Zarząd nieruchomością małoletniego sprawowany przez jego rodziców, Rejent 2022, nr 7.
Gromek K., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2009.
Heropolitańska I., [w:] I. Heropolitańska, A. Nierodka, Ustawa o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami. Komentarz, LEX/el. 2019.
Ignatowicz J., Nazar M., Prawo rodzinne, Warszawa 2016.
Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo rzeczowe, Warszawa 2022.
Jasiakiewicz T., Odrzucenie spadku przez rodziców działających w imieniu dziecka. Glosa do uchwały SN z 22.05.2018 r., III CZP 102/17, Państwo i Prawo 2022, nr 1.
Jasiakiewicz T., W poszukiwaniu środków ochrony prawnej małoletniego spadkobiercy przed mimowolnym przyjęciem spadku, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2019, t. 81, nr 4, https://doi.org/10.14746/rpeis.2019.81.4.10.
Jędrejek G., Postępowanie o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi nieruchomość obciążona hipoteką, Monitor Prawniczy 2010, nr 9.
Justyński T., Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 22 maja 2018 r., III CZP 102/17. Glosa, Orzecznictwo Sądów Polskich 2020, nr 3.
Justyński T., Zezwolenie sądu na rodzicielską czynność zarządu majątkiem dziecka. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 15 lutego 2019 r., III CZP 85/18, Krakowski Przegląd Notarialny 2019, nr 4.
Kallaus A., Udział osoby małoletniej w postępowaniu opiekuńczym, Poznań 2015.
Kalus S., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna (art. 1–125), red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018.
Kucia B., Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, [w:] Prawo prywatne wobec wyzwań współczesności. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Leszkowi Ogiegle, red. M. Fras, P. Ślęzak, Warszawa 2017.
Kunicki A., Pojęcie zwykłego zarządu w prawie rodzinnym i opiekuńczym, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1968, nr 3.
Łukasiewicz J.M., Łukasiewicz R., Prawo rodzinne, Warszawa 2021.
Łukasiewicz J.M., Ochrona środków pieniężnych dziecka, [w:] Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2020.
Łukasiewicz J.M., Zarząd środkami o szczególnym przeznaczeniu w zakresie zarządu majątkiem dziecka, [w:] Prawo rodzinne i spadkowe wobec współczesnych zjawisk technologicznych i społecznych, red. J.M. Łukasiewicz, M. Załucki, Toruń 2018.
Maniszewska-Ejsmont J., O potrzebie przyjęcia de lege ferenda sankcji bezskuteczności zawieszonej (negotium caludicans) przy czynnościach zarządu majątkiem dziecka, Civitas et Lex 2023, t. 37, nr 1, https://doi.org/10.31648/cetl.7586.
Marciniak J., Treść i sprawowanie opieki nad małoletnim, Warszawa 1975.
Mróz T., Zgoda małżonka na dokonanie czynności prawnej w ustroju majątkowej wspólności ustawowej, Warszawa 2011.
Nazar M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2014.
Nowakowski M.J., Wartość nieruchomości obciążonej hipotecznie w postępowaniu działowym – glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2017 r., I CSK 54/16, Glosa 2019, nr 3.
Ogrodnik-Kalita A., Darowizna nieruchomości jako czynność zarządu majątkiem dziecka a ochrona jego dobra, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury 2024, t. 53, z. 1, https://doi.org/10.53024/3.1.53.2024.
Ogrodnik-Kalita A., Odrzucenie w imieniu dziecka spadku, którego pasywa wyczerpują lub przewyższają wartość aktywów. Uwagi na tle uchwały Sądu Najwyższego z 22 maja 2018 r., III CZP 102/17, Zeszyty Prawnicze 2021, t. 21, nr 4, https://doi.org/10.21697/zp.2021.21.4.04.
Radkiewicz T., Nieruchomości obciążone hipoteką jako przedmiot postępowania o podział majątku, [w:] Wokół problematyki małżeństwa w aspekcie materialnym i procesowym, red. J.M. Łukasiewicz, A.M. Arkuszewska, A. Kościółek, Toruń 2017.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2017.
Rogoń D., [w:] Ustawa o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis/el. 2019.
Romanow S., Zarząd majątkiem dziecka sprawowany przez rodziców, Transformacje Prawa Prywatnego 2021, nr 1.
Sekuła-Leleno M., Granice obowiązku informacyjnego notariusza przy sporządzaniu aktu notarialnego – glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2019 r. (IV CSK 224/18), Ius Novum 2020, t. 14, nr 3.
Skiepko K., Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków, Warszawa 2015.
Słyk J., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis/el. 2019.
Słyk J., [w:] Komentarze Prawa Prywatnego, t. 5, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Słyk J., Orzekanie w sprawach o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, Prawo w Działaniu 2015, t. 21, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/09/Jerzy-S%C5%82yk-Orzekanie-w-sprawach-o-zezwolenie-na-dokonanie-czynno%C5%9Bci-przekraczaj%C4%85cej-zakres-zwyk%C5%82ego-zarz%C4%85du-maj%C4%85tkiem-dziecka-191.pdf.
Smyczyński T., Andrzejewski M., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2022.
Sokołowski T., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2012.
Sokołowski T., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Sokołowski, Warszawa 2013.
Sokołowski T., Ochrona interesu majątkowego dziecka, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1985, nr 2.
Sokołowski T., Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Poznań 2013.
Sokołowski T., Władza rodzicielska nad dorastającym dzieckiem, Poznań 1987.
Stecki L., Umowa darowizny, Warszawa–Poznań 1974.
Strzebinczyk J., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 12, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2011.
Strzebinczyk J., Prawo rodzinne, Warszawa 2013.
Sylwestrzak A., Zarząd dochodami z majątku dziecka, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2018, nr 4.
Tenenbaum-Kulig M., Darowizna w polskim prawie zobowiązań, Warszawa 2021.
Urbańska-Łukaszewicz A., Wykonywanie prawa własności nieruchomości przez małżonków pozostających w ustawowym ustroju małżeńskim a ochrona rodziny, Warszawa 2016.
Wicherek P., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2021.
Winiarz J., Prawo rodzinne, Warszawa 1994.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2018.
Zegadło R., Zarząd majątkiem dziecka, Monitor Prawniczy 2005, nr 18.
Zieliński A., Piecza nad majątkiem osoby poddanej opiece, Palestra 1985, nr 1.
Jak cytować (How to cite this)
A. Ogrodnik-Kalita, Sprzedaż nieruchomości obciążonej hipoteką jako czynność zarządu majątkiem dziecka, Prawo w Działaniu 2024, t. 58, https://doi.org/10.32041/pwd.5805
Streszczenie
Ustawą z 26.01.2023 r. o fundacji rodzinnej wprowadzono do Kodeksu cywilnego istotne zmiany w zakresie instytucji zachowku. Zmiany te były podyktowane koniecznością dostosowania dotychczasowych przepisów do realiów funkcjonowania nowo powołanej osoby prawnej. W konsekwencji modyfikacji uległy m.in.: katalog źródeł zaspokojenia zachowku, sposób obliczania zachowku, zasady wypłacania zachowku oraz kwestie przedawnienia roszczeń z tytułu zachowku. Niemniej zdecydowanie najważniejszą zmianą było wprowadzenie wyraźnej podstawy do żądania obniżenia, rozłożenia na raty oraz odroczenia płatności roszczenia z tytułu zachowku. Celem artykułu jest przedstawienie ww. zmian oraz wskazanie ich wpływu na dotychczasowe funkcjonowanie instytucji zachowku. Analizie poddane zostaną najbardziej znaczące pozytywne aspekty tych zmian oraz kluczowe wady. Punktem wyjścia będzie ukazanie relacji, jaka zachodzi pomiędzy instytucją zachowku a instytucją fundacji rodzinnej. Na pierwszy rzut oka dostrzec można bowiem między nimi pewien konflikt. Niniejsze opracowanie stanowi pierwszą część rozważań.
Abstract
Act of 26 January 2023 on the family foundation introduced significant changes to the Civil Code regarding the institution of the compulsory share. These changes were dictated by the need to adapt the existing provisions to the realities of the operation of the newly established legal entity. Consequently, the following were modified: a catalogue of sources of satisfaction of the compulsory share of the estate, the manner of calculating the compulsory share of the estate, principles of payment of the compulsory share of the estate and issues of limitation of claims under the compulsory share of the estate. However, by far the most significant change was the introduction of a clear basis for requesting reduction, instalment, and deferment of the payment of the compulsory share. The purpose of this article is to present the above-mentioned changes and to indicate their impact on the functioning of the institution of the compulsory share to date. The major positive aspects of these changes and their key drawbacks will be analysed. The starting point will be to show the relation that exists between the institution of a compulsory share and the institution of a family foundation. Indeed, at first glance a certain conflict between the two can be perceived. This study constitutes the first part of the considerations.
Bibliografia (References)
1. Alexy R., Theorie der Grundrechte, Baden-Baden 1985.
2. Arnold N., Privatstiftung und Pflichtteilsrecht. Änderungen durch das ErbRÄG 2015 und die EU-ErbVO, Der Gesellschafter 2015, z. 6.
3. Bender P., Glosa do uchwały SN z dnia 17 marca 2017 r., III CZP 110/16, Rejent 2018, nr 5.
4. Bokwa K., Jarosz I., Modernizacja prawa spadkowego na przykładzie prawa austriackiego. Spojrzenie krytyczne, Kwartalnik Prawo-Społeczeństwo-Ekonomia 2017, nr 3.
5. Borysiak W., Konstrukcja prawna i ochrona, Warszawa 2013.
6. Borysiak W., Ochrona członków rodziny spadkodawcy, Zeszyty Prawnicze 2008, nr 2.
7. Borysiak W., Recenzja – Rudolf Welser, Die Reform des österreichischen Erbrechts: Gutachten, Bd II/l, Verhandlungen des Siebzehnten Österreichischen Juristentages, Manzsche Verlags- und Universitätsbuchhandlung, Wien 2009, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2011, z. 2.
8. Bydliński F., System und Prinzipien des Privatrechts, Wien 2013.
9. Ciszewski J., Knabe J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2023.
10. Cornelius E., Zuwendungen an Stiftungen und Pflichtteilsergänzung, Zeitschrift für die Steuer- und Erbrechtspraxis 2006, z. 7.
11. Dauner-Lieb B., Bedarf es einer Reform des Pflichtteilsrechts?, Deutsche Notar-Zeitschrift 2001.
12. Deischl A., Familie und Stiftung, München 2000.
13. Domińczyk T., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2011.
14. Dutta A., Von der pia causa zur privatnützigen Vermögensbindung: Funktionen der Stiftung in den heutigen Privatrechtskodifikationen, Rabel Journal of Comparative and International Private Law 2013, nr 77, z. 4, https://doi.org/10.1628/003372513X671345.
15. Dutta A., Will-Substitutes in Germany, [w:] Passing Wealth on Death: Will-Substitutes in Comparative Perspective, red. A. Braun, A. Röthel, Oxford 2016.
16. Dworkin R., Taking Rights Seriously, London 1978.
17. Dybowski M., Ronalda Dworkina koncepcja zasad prawa, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2001, z. 3.
18. Eccher B., Die österreichische Erbrechtsreform, Wien 2016, https://doi.org/10.33196/9783704674517.
19. Fröhlich N., Die selbständige Stiftung im Erbrecht. Familienstiftung, Pflichtteilsergänzung, Erbvertrag, Vor- und Nacherbfolge, Baden-Baden 2004.
20. Gizbert-Studnicki T., Konflikt dóbr i kolizja norm, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1989, z. 1.
21. Gizbert-Studnicki T., Zasady i reguły prawne, Państwo i Prawo 1988, nr 3.
22. Górniak K., Sukcesja przedsiębiorstwa na wypadek śmierci przedsiębiorcy, Warszawa 2023.
23. Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe w zarysie, Warszawa 1990.
24. Henrich D., Familienerbrecht und Testierfreiheit im europäischen Vergleich, Deutsche Notar-Zeitschrift 2001.
25. Ihle J., Stiftungen als Instrument der Unternehmens- und Vermögensnachfolge – Teil 1, Rheinische Notar-Zeitschrift 2009, z. 11.
26. Jarosz S., Glosa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 25 lutego 1999, K. 23/98, Państwo i Prawo 1999, nr 9.
27. Jud B., Privatstiftung und Pflichtteilsdeckung, [w:] Festschrift Rudolf Welser zum 65. Geburtstag, red. C. Fischer-Czermak, A. Kletecka, M. Schauer, W. Zankl, Wien 2004.
28. Jud-Zöchling B., Nochmals: Privatstiftung und Pflichtteilsrecht nach dem ErbRÄG 2015, Zeitschift fur Stiftungwesen 2017, z. 3.
29. Junius-Morawe R.M., Zur Legitimität der Familienstiftung, Wiesbaden 2022, https://doi.org/10.1007/978-3-658-36607-0.
30. Justyński T., Spadkowe prawo, umowy dotyczące spadku, umowa o zrzeczeniu się prawa do zachowku, umowy mortis causa. Glosa do uchwały SN z dnia 17 marca 2017 r., III CZP 110/16, Orzecznictwo Sądów Polskich 2018, nr 11.
31. Justyński T., Zrzeczenie się zachowku. Glosa do wyroku TK z dnia 25 lipca 2013 r., P 56/11, Orzecznictwo Sądów Polskich 2019, nr 3.
32. Kalss S., Stiftungsland Österreich – Aktuelle Entwicklungen und Tendenzen, aktualiz. M. Eiselsberg, J. Zollner, Wien 2009.
33. Kalss S., The Interaction Between Company Law and the Law of Succesion – A Comparative Perspective, [w:] Company Law and the Law of Succession. Ius Comparatum – Global Studies in Comparative Law, red. S. Kalss, Cham 2015, https://doi.org/10.1007/978-3-319-18011-3_1.
34. Kapkowski R., Problematyka obliczania zachowku w świetle ustawy o fundacji rodzinnej, Palestra 2023, nr 9.
35. Kaser M., Das römische Privatrecht, t. 2, München 1975.
36. Kathrein G., Die Reform des österreichischen Erbrechts 2015 – Rechtspolitische Ziele, [w:] Erbrecht NEU, red. Deixler-Hübner, M. Schauer, Wien 2015.
37. Kawałko A., Witczak H., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021.
38. Klampfl C., Privatstiftung und Pflichtteilsrecht nach der Erbrechtsreform 2015 – der “neue” Rechtsrahmen zur Berücksichtigung stiftungsnaher Transaktionen, Journal für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2015, z. 4.
39. Klampfl C., Privatstiftung und Pflichtteilsrecht, Wien 2018.
40. Kohler J., Lehrbuch des Burgerlichen Rechts. Erster Band: Allgemeiner Teil, Berlin 1906.
41. Kolańczyk K., Prawo rzymskie, Warszawa 2001.
42. König C.M., Die Stiftung als Instrument der Nachlassplanung, Tübingen 2018.
43. Kordasiewicz B., Zachowek, [w:] System Prawa Prywatnego, 10. Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015.
44. Kozłowski K., Prawo dziedziczenia w świetle postanowień Konstytucji RP – zarys instytucji, Białostockie Studia Prawnicze 2017, t. 22, nr 4, https://doi.org/10.15290/bsp.2017.22.04.04.
45. Krysik A., [w:] Ustawa o fundacji rodzinnej, red. A. Krysik, Warszawa 2023.
46. Krysik A., Fundacja rodzinna – nowy instrument prawny w sukcesji mienia, Temidium 2023, nr 3.
47. Księżak P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2024.
48. Księżak P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Spadki, K. Osajda, Warszawa 2013.
49. Księżak P., Glosa do uchwały SN z dnia 17 marca 2017 r., III CZP110/16, Rejent 2017, nr 9.
50. Księżak P., Zachowek w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2012.
51. Kuźmicka-Sulikowska J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.
52. Kwaśnicka L., [w:] Ustawa o fundacji rodzinnej. Komentarz, red. P. Grabowski, D. Leszczyk, Warszawa 2023.
53. Leszczyk D., [w:] Ustawa o fundacji rodzinnej. Komentarz, red. P. Grabowski, D. Leszczyk, Warszawa 2023.
54. Limberg J., Privatstiftung und Erbrecht, Wien 2006.
55. Machnikowski P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2021.
56. Moszyńska A., Prawo spadkowe w nieznanym projekcie kodeksu cywilnego, Z Dziejów Prawa 2017, t. 10.
57. Müller K., Aschauer E., Aktuelle Bewertungsfragen im Pflichtteilsrecht bei der Gestaltung der Unternehmensnachfolge, Journal für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2021, z. 1, https://doi.org/10.37942/jev202101000401.
58. Niezbecka E., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 4, Spadki, red. A. Kidyba, Warszawa 2008.
59. Otte G., Das Pflichtteilsrecht – Verfassungsrechtsprechung und Rechtspolitik, Archiv für die civilistische Praxis 2002, z. 202, nr 2.
60. Paluch A., System zachowku w prawie polskim — uwagi de lege lata i de lege ferenda, Transformacje Prawa Prywatnego 2015, nr 2.
61. Partyk A., Partyk T., Cel instytucji zachowku, LEX/el. 2019.
62. Pawliczak J., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Domański, J. Słyk, Legalis/el. 2022.
63. Pazdan M., [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz do artykułów 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2021.
64. Pietrzykowski J., [w:] Kodeks cywilny, 1, Komentarz, red. Z. Reisich, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, I. Bielski, Warszawa 1972.
65. Rawert P., Die Stiftung als Familiengesellschaft (?) — Zur Virtualisierung gesellschaftsrechtlicher Strukturen durch das Stiftungsrecht, Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht 2018, z. 6.
66. Rawert P., Katschinski R., Stiftungserrichtung und Pflichtteilsergänzung, Zeitschrift für Erbrecht und Vermögensnachfolge 1996.
67. Rejmer M., Wpływ roszczenia o zachowek na skuteczność sukcesji przedsiębiorstwa, [w:] Ius et Ratio. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian, red. W. Borysiak, A. Gołaszewska, M. Olechowski, J. Wierciński, Warszawa 2022.
68. Röthel A., Pflichtteil und Stiftungen: Generationengerechtigkeit versus Gemeinwohl?, Zeitschrift für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2006, z. 1.
69. Schauer M., Hinzu- und Anrechnung von Schenkungen, [w:] Praxishandbuch des neuen Erbrechts, red. P. Barth, U. Pesendorfer, Wien 2016.
70. Schauer M., Intergenerational transfer of wealth from a comparative perspective. Different solutions to a complex problem, Ricerche Giuridiche 2013, nr 2.
71. Schauer M., Motal B., Reiter S., Hofmair M., Wöss S., Erbrechtsreform: Paradigmenwechsel oder Window Dressing?, Journal für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2015, z. 2.
72. Schauer M., Pflichtteilsrecht einschließlich Gestaltung der Pflichtteilsdeckung, [w:] Erbrecht NEU, red. A. Deixler-Hübner, M. Schauer, Wien 2015.
73. Schewe M., Die Errichtung der rechtsfähigen Stiftung von Todes wegen, Berlin 2004.
74. Schiffer K.J., Zur Rechtsprechung – Die Dresdner Frauenkirche, die Stiftung und der Pflichtteil, Neue Juristische Wochenschrift 2004, z. 57.
75. Skowrońska-Bocian E., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, Warszawa 2011.
76. Skowrońska-Bocian E., Testament w prawie polskim, Warszawa 2004.
77. Smith A., An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, London 1776 [tłum. M. Stirner, przedruk Köln 2009].
78. Smoter K., Zachowek jako ograniczenie swobody testowania, Państwo i Prawo 2013, nr 9.
79. Steffek M.-A., Die Anforderungen an das Geschäft von Todes wegen, Baden-Baden 1996.
80. Sylwestrzak A., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, LEX/el. 2023.
81. Sylwestrzak A., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, Warszawa 2022.
82. Szpunar A., Uwagi o obliczaniu wysokości zachowku, Rejent 2002, nr 4.
83. Tabęcki C., Ustalanie, obliczanie i dochodzenie zachowku według prawa spadkowego, Demokratyczny Przegląd Prawniczy 1948, nr 6.
84. Tabęcki C., Zachowek według kodeksu cywilnego, Nowe Prawo 1965, nr 10.
85. Torggler J., Stiftungsvorstand und Begünstigter – Gewaltentrennung in Theorie und Praxis, [w:] Privatstiftungen, Gestaltungsmöglichkeiten in der Praxis, red. W. Gassner, P.E. Göth, B. Gröhs, M. Lang, Wien 2000.
86. Umlauft M., Privatstiftung und Pflichtteilsrecht – eine Replik auf Zöchling-Jud, Notariatszeitung 2023, z. 12.
87. Welser R., Der Erbrechts Kommentar §§ 531–824 ABGB, Wien 2019.
88. Welser R., Die Reform des österreichischen Erbrechts, Wien 2008.
89. Werner O., Stiftungen und Pflichtteilsrecht – Rechtliche Überlegungen, Zeitschrift zum Stiftungswesen – Wirtschaft, Steuern, Recht 2005.
90. Werner R., Stiftungen als Instrument der Pflichtteilsvermeidung, Zeitschrift für Erbrecht und Vermögensnachfolge 2007.
91. Wiórek P.M., „Ciemna strona” fundacji rodzinnej? Uwagi z perspektywy prawa niemieckiego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2021, nr 11, https://doi.org/10.33226/0137-5490.2021.11.2.
92. Wiórek P.M., Czy istnieje potrzeba wyodrębnienia w ramach prawa handlowego i prawa spółek prawa przedsiębiorstw i spółek rodzinnych? Uwagi ogólne z perspektywy prawa niemieckiego i austriackiego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2023, nr 6, https://doi.org/10.33226/0137-5490.2023.6.2.
93. Wróblewski J., Le rôle des principes du droit dans la théorie et l'idéologie de l'interprétation juridique, Archivum Iuridicum Cracoviense 1984, nr 17.
94. Załucki M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, 6, Spadki (art. 922–1087), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2019.
95. Załucki M., Przyszłość zachowku w prawie polskim, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2012, z. 3.
96. Załucki M., Wydziedziczenie w prawie polskim na tle porównawczym, Warszawa 2010.
97. Zimmermann R., Mandatory Family Protection in the Civilian Tradition, [w:] Comparative Succession Law, t. 3, Mandatory Family Protection, red. K.G.C. Reid, M.J. de Waal, R. Zimmermann, Oxford 2020, https://doi.org/10.1093/oso/9780198850397.003.0022.
98. Zollner J., Pitscheider R., Pflichtteilsrechtliche Aspekte einer Begünstigtenstellung, Eine erste Einschätzung der Änderungen durch das ErbRÄG 2015, Die Privatstiftung 2016, z. 1.
Jak cytować (How to cite this)
M. Cieśla, Zmiany w instytucji zachowku wprowadzone ustawą z 26.01.2023 r. o fundacji rodzinnej, cz. 1, Prawo w Działaniu 2024, t. 58, https://doi.org/10.32041/pwd.5806
Streszczenie
Problematyka rozstrzygania spraw sądowych na podstawie nieskrępowanej oceny sędziego jest immanentnie związana z kwestią motywów i mechanizmów wykorzystywanych w procesie decyzyjnym. Problem ten wpisuje się w przedmiot zainteresowania interdyscyplinarnych studiów kognitywnych. Ukazane w tekście zagadnienie oparte jest na regulacji obowiązującej w polskim prawie deliktów, która przyznaje najbliższym członkom rodziny zmarłego prawo do dochodzenia zadośćuczynienia po śmierci osoby zmarłej. W artykule przedstawiono analizę przeprowadzoną na podstawie ankiet wypełnionych przez 213 osób, w tym kilka grup prawników (także sędziów) oraz osób niebędących prawnikami. Uczestnicy pracowali nad jedną z dwóch, częściowo odmiennych, spraw – różniących się m.in. postacią osoby ubiegającej się o świadczenia po śmierci osoby bliskiej (męża lub nieformalnego partnera) oraz tym, czy para miała wspólne dziecko. Wyniki badania potwierdzają, że trudno jest przewidzieć, jak krzywda może być oceniana nie tylko w grupie prawników, ale także w grupie osób niebędących prawnikami. Generalnie respondenci widzą podstawy do przyznania świadczeń bliskim zmarłych. Wyniki badań umożliwiają sformułowanie sugestii, że sprawy o zadośćuczynienie powinny być rozstrzygane przez sądy orzekające kolegialnie (składające się z ławników i sędziów zawodowych).
Abstract
The issue of deciding court cases basing on unconstrained evaluation by a judge is immanently connected to the matter of the motives and mechanisms utilised during a decision-making process. This problem fits into the object of interest of interdisciplinary cognitive studies. The issue presented in the text is based on the regulation in force in Polish tort law, which grants the closest relatives of the deceased the right to seek compensation after death of the deceased. The article presents an analysis conducted based on surveys filled out by 213 individuals including several groups of lawyers (also judges) as well as nonlawyers. The participants worked on one of two, partly diverse cases – differing in the figure of the person claiming benefits after the death of a loved one (husband or informal partner) and whether the couple had a child together. The survey results confirm it is hard to predict how the harm may be evaluated not only in the group of lawyers but also in the group of nonlawyers. In general, respondents see a basis for granting benefits to the relatives of the deceased. The outcomes of the research give reasons for formulating the suggestion that compensation cases ought to be adjudicated by courts which rule as collegial bodies (comprising lay judges and professional judges).
Bibliografia (References)
1. Baas R., de Groot-van Leeuwen L., Laemers M., One or More Judges in the Courtroom? Adjudication by Single Judges or Collegial Courts, Nijmegen Sociology of Law Working Papers Series 2012, No. 3, available at: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2270809.
2. Barrett L.F., Jak powstają emocje. Sekretne życie mózgu, Warszawa 2020.
3. Cieślikowska M., Współczesna kohabitacja – charakterystyka zjawiska [in:] Współczesna rodzina. Szanse – zagrożenia – kierunki przemian, K. Pujer (ed.), Wrocław 2016.
4. Cohen J.M., Inside Appellate Courts, Ann Arbor 2002.
5. Edwards H.T., The Effects on Collegiality On Judicial Decision Making, University of Pennsylvania Law Review 2003, Vol. 151, No. 5, available at: https://scholarship.law.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3222&context=penn_law_review.
6. Filipek K., Gwarancje niezawisłości sędziowskiej sędziów sądów powszechnych, Studenckie Zeszyty Naukowe 2006, Vol. 9, No. 13, available at: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studenckie_Zeszyty_Naukowe/Studenckie_Zeszyty_Naukowe-r2006-t9-n13/Studenckie_Zeszyty_Naukowe-r2006-t9-n13-s7-25/Studenckie_Zeszyty_Naukowe-r2006-t9-n13-s7-25.pdf.
7. Golecki M.J., Między pewnością a efektywnością. Marginalizm instytucjonalny wobec prawotwórczego stosowania prawa, Warszawa 2011.
8. Haberko J., Pojęcie osoby bliskiej w prawie cywilnym, Przegląd Sądowy 2011, No. 3.
9. Jadczak-Żebrowska M., Prawa i obowiązki małżonków, Warszawa 2017.
10. Kahneman D., Sibony O., Sunstein C.R., Czyli skąd się biorą błędy w naszych decyzjach, Poznań 2022.
11. Karolak M., Zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej, Forum Prawnicze 2019, No. 5, available at: https://doi.org/10.32082/fp.v5i55.244.
12. Kornhauser L.A., Sager L.G., The One and the Many: Adjudication in Collegial Courts, California Law Review 1993, Vol. 81, No. 1, available at: https://doi.org/15779/Z38C43K.
13. Kryla K., Zadośćuczynienie pieniężne dla najbliższych członków rodziny zmarłego – uwagi na tle art. 446 § 4 k.c., Przegląd Sądowy 2013, No. 2.
14. Łazarska A., Niezawisłość sędziowska i jej gwarancje w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
15. Łętowska E., Pawłowski K., Od boskiego indywidualizmu do sądowego kolektywizmu, czyli o wyższości sądzenia „w składzie”, Europejski Przegląd Sądowy 2009, No.
16. Łolik M., Nowelizacja kodeksu cywilnego w zakresie możliwości przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej, Przegląd Prawa Handlowego 2008, No.
17. Markiewicz K., Słowo wstępne Prezesa SSP Iustitia [in:] A. Begier, A. Wypych-Knieć, Ł. Małecki-Tepicht, Sądownictwo w czasie COVID-19 – raport z badania oceny wpływu pandemii COVID-19 na wymiar sprawiedliwości w Polsce, Warszawa 2021.
18. Markiewicz K., Właściwość sądu, skład sądu i wyłączenie sędziego w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, Polski Proces Cywilny 2015, No. 2.
19. Olaś A., Kolegialność a jednoosobowość – skład sądu I instancji w procesie cywilnym: doświadczenia i perspektywy, Polski Proces Cywilny 2020, No. 3.
20. Partyk A., Optymalność zachowku wobec przemian rodzinno-społecznych, Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały 2020, No. 1(26), available at: https://doi.org/10.34697/2451-0807-sp-2020-1-009.
21. Partyk A., Uprawnienia konkubenta spadkodawcy w prawie szkockim, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2018, No. 1.
22. Pawliczak J., Zarejestrowany związek partnerski a małżeństwo, Warszawa 2014.
23. Romatowska M., Zadośćuczynienie za krzywdę na gruncie kodeksu cywilnego – aspekty praktyczne, Temidium 2013, No. 4, available at: temidium.pl/artykul/zadoscuczynienie_za_krzywde_na_gruncie_kodeksu_cywilnego_aspekty_praktyczne-287.html.
24. Romer T., Najda M., Etyka dla sędziów. Rozważania, Warszawa 2007.
25. Wojciechowski M., O dwóch strukturalnych czynnikach sędziowskiej refleksyjności, Gdańskie Studia Prawnicze 2017, Vol. XXXVII, available at: https://prawo.ug.edu.pl/sites/prawo.ug.edu.pl/files/_nodes/strona/33461/files/38wojciechowski.pdf.
Jak cytować (How to cite this)
A. Partyk, Relationship between a deceased person and their close one versus compensation amount, Prawo w Działaniu 2024, t. 58, https://doi.org/10.32041/pwd.5807
Streszczenie
Inspiracją do powstania artykułu stało się wejście w życie przepisów wprowadzających zapis windykacyjny do polskiego prawa spadkowego w dniu 23.10.2011 r. na mocy ustawy z 18.03.2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Celem badawczym podjętym w niniejszym opracowaniu jest próba odnalezienia, przybliżenia i porównania instytucji spadkowych obowiązujących w systemach prawnych państw europejskich (Włoch, Francji, Hiszpanii i Grecji), które są zbliżone w swym kształcie do zapisu o skutkach rzeczowych (legatum per vindicationem).
Abstract
The inspiration for writing this article was the entry into force of the provisions introducing the institution of legacy by vindication into Polish inheritance law on 23 October 2011 under the act of 18 March 2011 amending the Civil Code and certain other acts. The aim of the research undertaken in this study is to try to locate, approximate and compare the succession institutions in force in legal systems of European countries (Italy, France, Spain and Greece) which are similar in their form to the institution of legacy with material effects (legatum per vindicationem).
Bibliografia (References)
1. Borysiak W., Konstrukcja prawna i ochrona, Warszawa 2013.
2. Capozzi G., Successioni e Donazioni, Milano 2009.
3. Döbereiner C., Frankreich [in:] Erbrecht in Europa, R. Süß (ed.), Bonn 2015.
4. Ferid M., Sonnenberger H.J., Das Französische Zivilrecht, Band 3: Familienrecht, Erbrecht, Heidelberg 1987.
5. Frank J.-H., Internationales Erbrecht Spanien, München 2014.
6. Górecki J., Zapis testamentowy w prawie kolizyjnym, Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego 2009, Vol. 5.
7. Górecki J., Zapis windykacyjny – uwagi de lege ferenda [in:] Rozprawy z prawa prywatnego, prawa o notariacie i prawa europejskiego ofiarowane Panu Rejentowi Romualdowi Sztykowi, E. Drozd, A. Oleszko, M. Pazdan (eds.), Kluczbork 2007.
8. Księżak P., Zapis windykacyjny, Warszawa 2012.
9. Lange H., Kuchinke K., Ein Lehrbuch, München 2001.
10. Leroyer A.M., Droit des successions, Paris 2009.
11. Makowiec A., Korzenie zapisu windykacyjnego w prawie rzymskim, Правове життя: сучасний стан та перспективи розвитку, [s.l. Ukraine] 2015.
12. Makowiec A., Remarks on the object of specific bequest under Polish law, Ad Alta – Journal of Interdisciplinary Research 2015, Vol. 5, Issue 2.
13. Makowiec A., Rozważania na temat zapisu windykacyjnego i wprowadzenia do polskiego systemu prawnego darowizny na wypadek śmierci, Przegląd Prawno-Ekonomiczny 2014, Vol. 26.
14. Makowiec A., Zapis windykacyjny gospodarstwa rolnego, Warszawa 2019.
15. Muscheler K., Universalsukzession und Vonselbsterwerb: Die rechtstechnischen Grundlagen des deutschen Erbrechts, Tübingen 2002.
16. Osajda K., Ustanowienie spadkobiercy w testamencie w systemach prawnych common law i civil law, Warszawa 2009.
17. Otte G. [in:] von Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen. Buch 5, Erbrecht: §§ 2064–2196 (Testament 1), G. Otte (ed.), Berlin 2003.
18. Reiß J., Internationales Erbrecht Italien, München 2014.
19. Ribolla G.L.M., Minasola M., Institutio ex re certa o legato?, Diritto Civile Contemporaneo 2015, No. 1, http://dirittocivilecontemporaneo.com/2015/03/institutio-ex-re-certa-o-legato/.
20. Salomon L., The Acquisition of Possession in Legacies per vindicationem in Classical Roman Law and its Influence in the Modern Civil Codes, Roman Legal Tradition 2006, Vol. 3.
21. Schlichting G. [in:] Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 9. Erbrecht. §§ 1922-2385, §§ 27-35 BeurkG, G. Schlichting (ed.), München 2004.
22. Schömmer H.-P., Kosmidis A., Internationales Erbrecht. Griechenland, München 2007.
23. Stamatiadis D., Tsantinis S., Griechenland [in:] Erbrecht in Europa, R. Süß (ed.), Bonn 2015.
24. Steinmetz A., Huzel E., Alcázar R.G., Spanien [in:] Erbrecht in Europa, R. Süß (ed.), Bonn 2015.
25. Terré F., Lequette Y., Les successions, les libéralités, Paris 1997.
26. Waszczuk-Napiórkowska J., Zapis windykacyjny w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2014.
27. Wiedemann M.G.C., Wiedemann A., Italien [in:] Erbrecht in Europa, Süß (ed.), Bonn 2015.
28. Żukowski W., Projektowane wprowadzenie zapisu windykacyjnego do polskiego prawa spadkowego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2010, No. 4.
Jak cytować (How to cite this)
A. Makowiec, The institution of legacy with material effects (legatum per vindicationem) in selected jurisdictions (Italy, France, Spain and Greece), Prawo w Działaniu 2024, t. 58, https://doi.org/10.32041/pwd.5808
Instytucja sędziego pokoju (sądy pokoju) w Dependencjach Korony Brytyjskiej i na Gibraltarze