PRAWO W DZIAŁANIU 63/7

Marcin Galiński

O obiektywizacji możliwości przewidywania przez sprawcę popełnienia czynu zabronionego w przypadku przestępstw nieumyślnych

Prawo w Działaniu 2025, tom 63

https://doi.org/10.32041/pwd.6307

Streszczenie

Celem niniejszego opracowania jest omówienie kwestii obiektywizacji możliwości przewidywania przez sprawcę popełnienia czynu w przypadku przestępstw nieumyślnych. W pierwszej kolejności ukazano charakter możliwości przewidywania popełnienia czynu zabronionego, który według autora niniejszego artykułu ma charakter mieszany, tj. subiektywno-obiektywny. Następnie zostały przedstawione poglądy doktrynalne co do obiektywizacji możliwości przewidywania popełnienia czynu zabronionego. W końcowej części artykułu autor zaproponował nowy model obiektywizacji, zakładający uwzględnienie subiektywnych właściwości sprawcy i weryfikację ich przez sąd poprzez odniesienie się do innych nauk takich jak socjologia, psychologia czy psychiatria. W artykule posłużono się metodą formalno-dogmatyczną.

Abstract

The aim of this paper is to discuss the issue of the objectivization of the offender’s ability to foresee the commission of an offence in cases of unintentional offences. First, the paper describes the nature of the ability to foresee the commission of an offence; according to the author, this ability is of a dualistic nature, encompassing both objective and subjective dimensions. Further, the paper presents views found in the literature as to the objectivization of the ability to foresee the commission of an offence. In the final section of the paper, the author proposes a new model of objectivization, where the court takes into account subjective characteristics of the offender and verifies them by referring to other sciences such as sociology, psychology or psychiatry. The paper employs the formal-dogmatic method.

Bibliografia

1. Andrejew I., Ustawowe znamiona przestępstwa, Warszawa 1959.
2. Banaszak-Grzechowiak P., Galiński M., Pohl Ł., Analiza nieumyślności na tle praktyki orzeczniczej w sprawach o nieumyślne spowodowanie śmierci, Warszawa 2024.
3. Buchała K., Z rozważań nad winą nieumyślną – niedbalstwo, Państwo i Prawo 1975, nr 2.
4. Budyn-Kulik M., Nieumyślność jako brak zamiaru popełnienia czynu zabronionego a pozytywnie ujęte przesłanki subiektywnego przypisania z perspektywy prawnokarnej i psychologicznej, [w:] Obiektywne oraz subiektywne przypisanie odpowiedzialności karnej, red. J. Giezek, P. Kardas, LEX/el. 2016.
5. Byczyk M., Normy ostrożności w prawie karnym, Poznań 2016.
6. Galiński M., Przestępstwo uporczywego nękania w polskim prawie karnym (analiza dogmatycznoprawna), Szczecin 2024.
7. Galiński M., Ustalenie strony podmiotowej czynu zabronionego w przypadku sprawcy niepoczytalnego, Acta Iuris Stetinensis 2018, nr 1(21), https://doi.org/10.18276/ais.2018.21-15.
8. Giezek J., „Przewidywalność” jako kryterium przypisania czynu zabronionego a tzw. „wiedza szczególna” jego sprawcy, [w:] Między nauką a praktyką prawa karnego. Księga jubileuszowa profesora Lecha Gardockiego, red. Z. Jędrzejewski, M. Królikowski, Z. Wiernikowski, S. Żółtek, Warszawa 2014.
9. Giezek J., O tendencjach do subiektywizowania bezprawności oraz obiektywizowania winy we współczesnym prawie karnym, [w:] Wybrane zagadnienia reformy prawa karnego, red. Z. Sienkiewicz, Wrocław 1997.
10. Gubiński A., Zasady prawa karnego, Warszawa 1996.
11. Janiszewski B., Refleksje nad prawnokarnymi ocenami związanymi z nieumyślnością, [w:] Gaudium in litteris est. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Genowefie Rejman z okazji osiemdziesiątych urodzin, red. L. Gardocki, M. Królikowski, A. Walczak-Żochowska, Warszawa 2005.
12. Kaczmarek T., Giezek J., O subiektywnym przypisaniu nieświadomego przestępstwa nieumyślnego, [w:] Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim oraz niemieckim prawie karnym. Materiały Polsko-Niemieckiego Sympozjum Prawa Karnego. Karpacz maj 1990, red. T. Kaczmarek, Wrocław 1990.
13. Kaczmarek T., Spory wokół charakteru odpowiedzialności karnej sprawców przestępstw popełnionych w warunkach zawinionej niepoczytalności, Państwo i Prawo 2004, nr 1.
14. Kulik M., Wąsek A., Komentarz do art. 9 k.k., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, LEX/el. 2016.
15. Lipiński K., Wzorce osobowe w prawie karnym, Warszawa 2020.
16. Majewski J., Nieumyślność a brak umyślności, [w:] Nieumyślność. Pokłosie VIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, red. J. Majewski, Toruń 2012.
17. Marek A., Konarska-Wrzosek V., Prawo karne, Warszawa 2016.
18. Marek A., Lachowski J., Struktura nieumyślności w kodeksie karnym z 1997 roku, [w:] Nieumyślność. Pokłosie VIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, red. J. Majewski, Toruń 2012.
19. Mącior W., Problem przestępstw nieumyślnych na tle aktualnych wymagań teorii i praktyki, Kraków 1968.
20. Patryas W., Uznawanie zdań, Warszawa–Poznań 1987.
21. Pohl Ł., Niezachowanie wymaganej ostrożności – znamię typu czynu zabronionego czy odrębny element w strukturze przestępstwa?, [w:] Nieumyślność. Pokłosie VIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, red. J. Majewski, Toruń 2012.
22. Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2025.
23. Pohl Ł., Przyczynek do rozważań o strukturze nieumyślności i sposobie jej opisania w kodeksie karnym, [w:] Obiektywne oraz subiektywne przypisanie odpowiedzialności karnej, red. J. Giezek, P. Kardas, LEX/el. 2016.
24. Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym, Poznań 2007.
25. Rejman G., Komentarz do art. 9 k.k., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, red. G. Rejman, Warszawa 1999.
26. Rodzynkiewicz M., Modelowanie pojęć w prawie karnym, Kraków 1998.
27. Rodzynkiewicz M., Określenie umyślności i nieumyślności w projekcie kodeksu karnego, Przegląd Sądowy 1995, nr 5.
28. Stefański R.A., Zabłocki S., Komentarz do art. 193 k.p.k., [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 2, Komentarz do art. 167–296, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, LEX/el. 2019.
29. Wąsek A., Komentarz do art. 9 k.k., [w:] Kodeks karny. Komentarz, t. 1, 1–31, red. A. Wąsek, Gdańsk 1999.
30. Wolter W., Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973.
31. Wróbel W., Wina i zawinienie a strona podmiotowa czynu zabronionego, czyli o potrzebie posługiwania się w prawie karnym pojęciem winy umyślnej i winy nieumyślnej, [w:] Przestępstwo – kara – polityka kryminalna. Problemy tworzenia i funkcjonowania prawa. Księga pamiątkowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, red. J. Giezek, Kraków 2006.
32. Ziembiński Z., Analiza pojęcia czynu, Warszawa 1972.
33. Zoll A., Komentarz do art. 9 k.k., [w:] K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1–116 Kodeksu karnego, Kraków 1999.
34. Zoll A., Komentarz do art. 9 k.k., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. 1, red. A. Zoll, Warszawa 2007.
35. Zoll A., Typ czynu zabronionego charakteryzujący się nieumyślnością, [w:] Nieumyślność. Pokłosie VIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, red. J. Majewski, Toruń 2012.

Jak cytować

M. Galiński, O obiektywizacji możliwości przewidywania przez sprawcę popełnienia czynu zabronionego w przypadków przestępstw nieumyślnych, Prawo w Działaniu 2025, t. 63, https://doi.org/10.32041/pwd.6307