Artykuły
Streszczenie
Przesłanki rozwiązania stosunku przysposobienia (art. 125 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego; pozytywna – „ważne powody”, negatywna – dobro małoletniej osoby przysposobionej) zostały sformułowane w sposób ogólny i ocenny. Ustalenie, jaką treścią wypełniają je sądy, rozpoznając sprawy o rozwiązanie przysposobienia, jest możliwe tylko przez analizy akt spraw o takim przedmiocie. W artykule przedstawiono fragment wyników badania akt spraw o rozwiązanie stosunku przysposobienia z lat 2022–2023, dotyczący osób przysposobionych, które w dniu wyrokowania nie osiągnęły pełnoletności. Dokonano też ogólnego porównania wybranych ustaleń tego badania z ustaleniami poczynionymi we wcześniejszych analizach akt spraw o rozwiązanie stosunku przysposobienia, w szczególności z badaniem spraw prawomocnie rozstrzygniętych merytorycznie w latach 2010–2011.
Abstract
The prerequisites for the termination of the adoption relationship (Article 125 § 1 of the Family and Guardianship Code; positive – “important reasons”, negative – the welfare of the minor adoptee) are formulated in a general and evaluative manner. Determining what content they are filled with by the courts, recognising cases of dissolution of adoption, is possible only by analysing the files of cases with such a subject. The article presents an excerpt from the results of a study of the files of cases for the termination of adoptions from 2022–2023, concerning adoptees who had not reached the age of majority on the date of judgment. A general comparison was also made between selected findings of this study and those made in earlier analyses of adoption dissolution case files, in particular the examination of cases legally decided on the merits in 2010–2011.
Bibliografia (References)
- Adamczyk M., Style przywiązania a psychospołeczne funkcjonowanie młodzieży w oparciu o studia przypadków, Psychoterapia 2016, nr 3(178).
- Andrzejewski M., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2010.
- Andrzejewski M., Przysposobienie – podstawowe informacje i najważniejsze płaszczyzny sporów prawnych, [w:] Prawne i pozaprawne aspekty adopcji, red. M. Andrzejewski, M. Łączkowska, Poznań 2008.
- Arczewska M., Dobro dziecka jako przedmiot troski społecznej, Kraków 2017.
- Bąkowski T., Kilka krytycznych uwag i spostrzeżeń dotyczących formułowania definicji legalnych we współczesnym prawodawstwie, Gdańskie Studia Prawnicze 2016, t. 34.
- Borzyszkowska R., Kategoria pojęciowa „dobro dziecka”, Przegląd Pedagogiczny 2011, nr 1.
- Bosek L., W sprawie kwalifikacji więzi rodzinnej jako dobra osobistego (uwagi krytyczne na tle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego), Forum Prawnicze 2015, nr 3(29).
- Budzyńska E., Rodzinne więzi: dane, zadane, odrzucane? Socjologiczne refleksje nad przemianami rodziny współczesnej, [w:] Praca – więź – integracja: wyzwania w życiu jednostki i społeczeństwa: monografia poświęcona pamięci prof. zw. dr. hab. Władysława Jachera, 2, Wartości i więzi społeczne, red. U. Swadźba, B. Pactwa, M. Żak, Katowice 2015.
- Ciepła H., Komentarz do art. 125 k.r.o., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2011.
- Czaplicki P., Kroczek-Sawicka Z., Prawne aspekty funkcjonowania „okien życia”, Białostockie Studia Prawnicze 2017, t. 22, nr 2.
- Czech B., Geneza zwrotu „dobro dziecka” i znaczenie zawartego w nim określenia „dobro”, [w:] Sine ira et studio. Księga jubileuszowa dedykowana Sędziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2016.
- Czech B., Wybrane prawne i aksjologiczne aspekty opiniowania w sprawach rodzinnych (problem „dobra dziecka”), Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego 1989, nr 31.
- Domański M., Wina rozkładu pożycia w prawie rozwodowym, Warszawa 2023.
- Fiedorczyk P., Kilka uwag o genezie ustawy z dnia 13 lipca 1939 r. o ułatwieniu przysposobienia małoletnich, Studia Iuridica Lublinensia 2016, t. 25, nr 3.
- Gajda J., Komentarz do art. 125 k.r.o., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
- Gąska M., Więź rodzinna – refleksje nad charakterem dobra oraz dopuszczalnością i sposobami kompensacji krzywdy wywołanej jego naruszeniem, Forum Prawnicze 2018, nr 1(45).
- Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, Przegląd Sądowy 2018, nr 4.
- Grzybowski S., „Ważne powody” jako przesłanka rozwiązania stosunku przysposobienia, Państwo i Prawo 1979, nr 6.
- Hanas K., Konstrukcja normatywna „dobro dziecka” i jej sądowe stosowanie, Lublin 2021.
- Holewińska-Łapińska E., Dobro osoby przysposabianej, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 12, Prawo rodzinne i opiekuńcze, T. Smyczyński, Warszawa 2011.
- Holewińska-Łapińska E., Rozwiązanie przysposobienia, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 12, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2011.
- Holewińska-Łapińska E., Rozwiązanie stosunku przysposobienia w orzecznictwie sądów powszechnych w latach 2010–2011, Prawo w Działaniu 2013, t. 14, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/09/El%C5%BCbieta-Holewi%C5%84ska-%C5%81api%C5%84ska-Rozwi%C4%85zanie-stosunku-przysposobienia-w-orzecznictwie-s%C4%85d%C3%B3w-powszechnych-w-latach-2010-2011-121.pdf.
- Holewińska-Łapińska E., Uwagi na temat rozwiązania stosunku przysposobienia, [w:] Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, red. A. Dębiński, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002.
- Ignatowicz J., [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego, red. J.S. Piątowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985.
- Ignatowicz J., Nazar M., Prawo rodzinne, Warszawa 2012.
- Ignatowicz J., Rozwiązanie przysposobienia, [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego, red. J.S. Piątowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.
- James A., Prout A., Constructing and reconstructing childhood: contemporary issues in the sociological study of childhood, London–Washington 1997.
- Jankowiak B., Kościelniak M., Matysiak-Błaszczyk A., Relacje rodziców z dziećmi w alternatywnych formach życia rodzinnego, [w:] Pedagogika dziecka, red. H. Krauze-Sikorska, M. Klichowski, Poznań 2020.
- Jarosz E., Badania dotyczące dzieciństw(a) – perspektywa praw dziecka, Problemy Wczesnej Edukacji 2018, t. 43, nr 4.
- Jarosz E., Dziecko i dzieciństwo – dialektyka konstruktów w dyskursie społecznym i naukowo-badawczym, Studia Edukacyjne 2018, nr 50.
- Jarosz E., Dziecko i dzieciństwo – pejzaż współczesny. Rzecz o badaniach nad dzieciństwem, Pedagogika Społeczna 2017, nr 2(64).
- Jośko-Ochojska J., Traumatyczne przeżycia matki ciężarnej a zdrowie jej dziecka, Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka 2016, t. 15, nr 3.
- Józefik B., Problematyka rozwodu i rodzin rekonstruowanych – implikacje terapeutyczne, Państwo i Społeczeństwo 2005, nr 3.
- Kehily M.J., Zrozumieć dzieciństwo: wprowadzenie w kluczowe tematy i zagadnienia, [w:] Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem, red. M.J. Kehily, Kraków 2008.
- Kołodziejczak L., Reaktywne zaburzenia więzi (RAD) u dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, Wychowanie w Rodzinie 2016, t. 13, nr 1.
- Kosior W., Łukasiewicz J.M., Umowa jako źródło władzy rodzicielskiej nad pasierbem – ujęcie modelowe na podstawie angielskiego ustawodawstwa, Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego 2017, t. 16, nr 2.
- Krajewska B., Okna życia – idea, kontrowersje, doświadczenia, Fides et Ratio 2021, nr 1(45).
- Lackoroński B., Kontrowersje wokół ustalania odpowiedzialności z tytułu naruszenia więzi rodzinnych jako dobra osobistego, Studia Prawnoustrojowe 2019, nr 46.
- Lewandowska-Urbanowicz M., Obowiązek wychowawczy ojczyma (macochy) względem pasierba, Ius Novum 2023, t. 17, nr 2.
- Łukasiewicz R., Dobro dziecka a interesy innych podmiotów w polskiej regulacji prawnej przysposobienia, Warszawa 2019.
- Marchwicki P., Teoria przywiązania J. Bowlby’ego, Seminare 2006, nr 23.
- Milewska E., Kim są rodzice adopcyjni? Studium psychologiczne, Warszawa 2003.
- Milewska E., Psychologiczny i prawny kontekst spraw o rozwiązanie przysposobienia, [w:] Adopcja: teoria i praktyka, red. K. Ostrowska, E. Milewska, Warszawa 1999.
- Mitręga A., Proces rekonstrukcji rodziny z perspektywy doświadczeń dzieci, Wychowanie w Rodzinie 2017, t. 15, nr 1.
- Nowakowski T., Więź rodzinna jako dobro osobiste – uwagi na tle krytycznych wypowiedzi doktryny, Przegląd Sądowy 2021, nr 3.
- Pisarska A., Pojęcie „dobra dziecka”. Przegląd wybranych koncepcji, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J. Paedagogia-Psychologia” 2023, t. 36, nr 4, https://doi.org/10.17951/j.2023.36.4.183-202.
- Ratusznik P., Cavendum est a fragmentis – polemika do artykułu T. Nowakowskiego pt. „Więź rodzinna jako dobro osobiste” – uwagi na tle krytycznych wypowiedzi doktryny, Przegląd Sądowy 2023, nr 3.
- Samborska I., Perspektywa „dobra dziecka” w badaniach nad dzieciństwem, Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce 2018, nr 4(50).
- Skarbek K., Kierzkowska M., Szanse i zagrożenia w procesie wychowawczym w rodzinie patchworkowej. Studium rodziny zrekonstruowanej, Roczniki Pedagogiczne 2022, t. 14, nr 4, https://doi.org/10.18290/rped22144.9.
- Smolińska-Theiss B., Rozwój badań nad dzieciństwem – przełomy i przejścia, Chowanna 2010, t. 1(34).
- Smyczyński T., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, T. Smyczyński, Warszawa 2009.
- Stelmachowski A., Przysposobienie w polskim prawie rodzinnym, Warszawa 1957.
- Stojanowska W., Kosek M., Dobro dziecka a kolejne nowelizacje Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, Ius Matrimoniale 2018, t. 29, nr 4, https://doi.org/10.21697/im.2018.29.4.03.
- Stojanowska W., Rozwód a dobro dziecka, Warszawa 1979.
- Szczepaniak A., Zaburzenia więzi jako efekt wczesnodziecięcego krzywdzenia dziecka, Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka 2016, t. 15, nr 3.
- Szer S., Prawo rodzinne, Warszawa 1957.
- Szlęzak A., Prawnorodzinna sytuacja pasierba, Poznań 1985.
- Świderska M., Ojciec w opiece i wychowaniu dziecka, Pedagogika Rodziny. Family Pedagogy 2011, nr 1(3/4).
- Tokarz K., Więzi rodzinne – definicja, funkcjonowanie i status w systematyce dóbr osobistych polskiego prawa cywilnego, Państwo i Prawo 2023, nr 10.
- Wagner I., Przyczyny i następstwa rozwiązania adopcji, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 1994, nr 4.
- Walaszek B., Rozwiązanie przysposobienia w polskim kodeksie rodzinnym i opiekuńczym oraz w polskim prawie międzynarodowym prywatnym i procesowym, Studia Cywilistyczne 1966, t. 7.
- Walęcka-Matyja K., Polimorficzny obraz struktury rodziny w świetle współczesnej literatury psychologicznej, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica 2009, nr 13.
- Wierzejska R., Alkohol w czasie ciąży? Stanowczo nie, https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/alkohol-w-czasie-ciazy-stanowczo-nie/#.
- Wojtaszek-Mik E., Dobro dziecka a odmowa jego wydania na podstawie art. 13 ust. 1 lit. b Konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, Prawo w Działaniu 2022, t. 50, https://doi.org/10.32041/pwd.5002.
Jak cytować (How to cite this)
E. Holewińska-Łapińska, Rozwiązanie przysposobienia z małoletnimi przysposobionymi w orzecznictwie sądów powszechnych w latach 2022–2023, Prawo w Działaniu 2024, t. 60, https://doi.org/10.32041/pwd.6001
Streszczenie
Coraz większą część populacji stanowią osoby starsze. Ponadto intensyfikuje się obrót transgraniczny w sprawach cywilnych. Sporego znaczenia praktycznego nabrały rozwiązania dotyczące ubezwłasnowolnienia, opiekuna prawnego lub kuratora, ewentualnie innych środków ochrony osoby dorosłej w obrocie międzynarodowym. Przedmiotem poniższych uwag są teoretyczne i praktyczne aspekty prawa kolizyjnego oraz jurysdykcji krajowej i uznawania zagranicznych orzeczeń, w tym łączne stosowanie części czwartej Kodeksu postępowania cywilnego po nowelizacji w 2009 r. oraz ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe z 2011 r., jak też sygnalizacja umów międzynarodowych oraz projektowanych rozwiązań unijnych z 2023 r.
W razie zmiany prawa cywilnego i opiekuńczego oraz zastąpienia instytucji ubezwłasnowolnienia przez inną instytucję ochronną (np. przez nowe pełnomocnictwo opiekuńcze, asystę lub wspomaganie podejmowania decyzji) rozwiązania i tendencje będą miały nadal znaczenie bezpośrednie (w przypadku braku zmiany opisów zakresów obecnych norm kolizyjnych i jurysdykcyjnych, co oznaczać będzie potrzebę nowego rozumienia tak opisanych hipotez) albo pośrednie (dla zastosowania nowych opisów zakresów, ale prawdopodobnie podobnych w swych dyspozycjach do tych omawianych w artykule).
W obecnych krajowych normach proceduralnych i kolizyjnych występuje rozbicie na ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite oraz na opiekę prawną lub kuratelę (dokładniej – kilka instytucji prawnych tak nazwanych). Podstawy jurysdykcji polskich sądów i organów są coraz szersze w stosunku do tej drugiej kategorii spraw. Na tle Konwencji z 2000 r. oraz projektu rozporządzenia unijnego z 2023 r. zarówno kwestie ubezwłasnowolnienia, jak i opieki lub kurateli objęte są właśnie ogólniejszym pojęciem „środka ochrony”, do którego znajduje zastosowanie jednolita regulacja jurysdykcyjna i kolizyjna (też do uznawania zagranicznych orzeczeń).
Łączne ujęcie swego rodzaju awersu sprawy (sytuacji wymagającej wsparcia danej osoby dorosłej wobec niemożności samodzielnego korzystania ze zdolności) oraz jej rewersu (środków pomocy, np. ustanowienia i działania opiekuna) może być inspiracją dla krajowego ustawodawcy nie tylko z powodów terminologicznych i techniki legislacyjnej, ale też względów merytorycznych i pragmatycznych. Ubezwłasnowolnienie dorosłego (lub podobna instytucja) oraz ustanowienie opiekuna (bądź innego wsparcia osobowego lub instytucjonalnego) są w obrocie cywilnoprawnym ściśle powiązanymi elementami de facto jednej sytuacji życiowej.
Abstract
An increasing proportion of the population is made up of elderly people. In addition, cross-border trade in civil matters is intensifying. The solutions concerning incapacitation, legal guardian or curator, or possibly other measures of protecting an adult in international trade have acquired considerable practical significance. The subject of the following comments is the theoretical and practical aspects of conflict of laws and domestic jurisdiction and recognition of foreign judgments, including the combined application of part four of the Code of Civil Procedure after the 2009 amendments and the 2011 Law – Private International Law, as well as the signalling of international agreements and the proposed solutions of the European Union of 2023.
In the event that civil and guardianship law changes and the institution of incapacitation is replaced by another protective institution (e.g., by a new guardianship power of attorney, assisted or assisted decision-making), the solutions and trends will continue to be either direct (in the absence of a change in the descriptions of the scopes of the current conflict and jurisdictional norms, which will imply the need for a new understanding of the hypotheses so described) or indirect (for the application of new descriptions of the scopes, but probably similar in their dispositions to those discussed in the article).
In the current national procedural and conflict-of-law norms there is a breakdown between partial or total incapacitation and legal care or guardianship (more precisely, several legal institutions so named). The basis of jurisdiction of Polish courts and authorities is increasingly broader in relation to the latter category of cases. Against the backdrop of the 2000 Convention and the 2023 EU draft regulation, both the issues of incapacitation and guardianship or curatorship are covered precisely by the more general concept of “measure of protection”, to which a uniform jurisdictional and conflict of law regulation applies (also to the recognition of foreign judgments).
The combined treatment of a kind of obverse of the case (the situation requiring the support of the adult in question in the face of the inability to exercise the capacity independently) and its reverse (the means of assistance, such as the establishment and action of a guardian) can inspire the national legislator not only for terminological and legislative technique reasons, but also for substantive and pragmatic reasons. Incapacitation of an adult (or a similar institution) and the establishment of a guardian (or other personal or institutional support) are, in civil law transactions, closely related elements of a de facto single life situation.
Bibliografia (References)
- Ciszewski J., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 6, Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), red. Ereciński, LEX/el. 2017.
- Ciszewski J., [w:] T. Ereciński, J. Ciszewski, Międzynarodowe postępowanie cywilne, Warszawa 2000.
- Ciszewski J., Obrót prawny z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych, Warszawa 2020.
- Cybichowski Z., Prawo międzynarodowe publiczne i prywatne, Warszawa 1935.
- Czepelak M., Mostowik P., Opinia dotycząca projektu nowelizacji ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 949, VI kadencja, https://orka.sejm.gov.pl/rexdomk6.nsf/Opdodr?OpenPage&nr=949.
- Czepelak M., The experience concerning the application of community instruments in the recent European Union Member States, [w:] Latest Developments in EU Private International Law, red. B. Campuzano Diaz, M. Czepelak, A. Rodriguez Benot, A. Rodriguez Vázquez, Cambridge–Antwerp–Portland 2011.
- Domański M., Lackoroński B. [red.], Modele implementacji art. 12 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (KPON). Zdolność do czynności prawnych – aspekty prywatnoprawne i karnoprawne, t. 2, Warszawa 2023.
- Ereciński T., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 6, Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), red. T. Ereciński, LEX/el. 2017.
- Ereciński T., Prawo obce w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1981.
- Frąckowiak-Adamska A., Uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach cywilnych w Unii Europejskiej. Ujęcie systemowe, Warszawa 2017.
- Frimston R., The 2000 Adult Protection Convention – sleeping beauty or too complex to implement?, [w:] The Elgar Companion to the Hague Conference on Private International Law, red. John, R. Gulati, B. Köhler, Cheltenham–Northampton 2020.
- Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Sytuacja osób starszych w Polsce w 2020 r., Warszawa–Białystok 2021, https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/6002/2/3/1/sytuacja_osob_starszych_w_polsce_w_2020_r.pdf.
- Gnela B., Geneza polskich ustaw o prawie prywatnym międzynarodowym, [w:] Regnare, gubernare, administrare. Prawo i władza na przestrzeni wieków, red. S. Grodziski, A. Dziadzio, Kraków 2012.
- Gołaczyński J., Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i handlowych w Unii Europejskiej, Warszawa 2009.
- Hrycaj A., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 5, Artykuły 1096–1217, red. Wiśniewski, Warszawa 2021.
- Jodłowski J., Nowe przepisy k.p.c. z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego, Warszawa 1962.
- Jodłowski J., Uznawanie i wykonywanie w Polsce wyroków zagranicznych w sprawach o pochodzenie i o alimenty, Studia Cywilistyczne 1975, t. 25–26.
- Jodłowski J., Zastosowanie prawa polskiego jako przesłanka uznania orzeczenia sądu zagranicznego i zasada ekwiwalentności prawa, [w:] Studia z prawa postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, red. M. Jędrzejewska, T. Ereciński, Warszawa 1985.
- Kłoda M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 20C, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, Warszawa 2014.
- Kozioł A., Sznajder-Peroń K., [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. M. Pazdan, Warszawa 2018.
- Kozioł A., Twardoch P., [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. M. Pazdan, Warszawa 2018.
- Lipiński K., Kompetencja władzy opiekuńczej krajowej w stosunku do obywateli polskich zamieszkałych za granicą, Państwo i Prawo 1949, nr 4.
- Lubiński L., Jurysdykcja krajowa w sprawach o ubezwłasnowolnienie, Państwo i Prawo 1978, nr 11.
- Ludwiczak W., Międzynarodowe prawo prywatne, Warszawa 1961.
- Ludwiczak W., Międzynarodowe prawo prywatne, Warszawa 1996.
- Mączyński A., Polskie prawo prywatne międzynarodowe u progu XXI, [w:] Prawo w XXI wieku. Księga pamiątkowa 50-lecia Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, red. W. Czapliński, Warszawa 2006.
- Mączyński A., Prawo właściwe dla ubezwłasnowolnienia i uznania za zmarłego, [w:] Rozprawy cywilistyczne. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Edwardowi Drozdowi, red. M. Pecyna, J. Pisuliński, M. Podrecka, Warszawa 2013.
- Mączyński A., Przeciwko potrzebie uchwalenia nowej ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe, Zeszyty Prawnicze 2009, nr 1.
- Mączyński A., Rozwód w prawie prywatnym międzynarodowym, Warszawa 1983.
- Mączyński A., Statut personalny osób fizycznych. Refleksje de lege lata i de lege ferenda, [w:] Leges sapere. Studia i prace dedykowane profesorowi Januszowi Sondlowi w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, red. W. Uruszczak, P. Święcicka, A. Kremer, Kraków 2008.
- Mączyński A., Stosunki rodzinne w projekcie nowej ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym, [w:] Z zagadnień prawa rodzinnego i rejestracji stanu cywilnego, red. H. Cioch, P. Kasprzyk, Lublin 2007.
- Mostowik P., Bilateralne umowy międzynarodowe, [w:] Międzynarodowe prawo rodzinne, red. P. Mostowik, Warszawa 2023.
- Mostowik P., Jurysdykcja krajowa i prawo właściwe na tle konwencji haskiej o ochronie dorosłych z 2000 r. oraz projektu uzupełniającego rozporządzenia unijnego z 2023 r., Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego 2024, t. 34, https://doi.org/10.31261/PPPM.2024.34.01.
- Mostowik P., Niedźwiedź M., International Conventions Concluded by the European Union after the ECJ ‘Lugano II Opinion’ of 2006. An Alternative or Complementary to EU Regulations Path to Unification of Private International Law, Polish Review of International and European Law 2012, t. 1, nr 1–2, https://doi.org/10.21697/priel.2012.1.1.01.
- Mostowik P., Opieka i kuratela w razie ubezwłasnowolnienia lub ograniczenia zdolności oraz podobne środki ochrony dorosłego w obrocie prawnym z zagranicą. Prawo krajowe i międzynarodowe a projekty Komisji UE z 2023 r., Warszawa 2024, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2024/11/2024_Mostowik.pdf.
- Mostowik P., Refleksje o współczesnym prawie prywatnym międzynarodowym na tle ujęcia „jurisdykcyi krajowej zewnętrznej” F. Słotwińskiego z 1838 r., [w:] Prawne zagadnienia międzynarodowego obrotu cywilnego i handlowego, red. E. Figura-Góralczyk, R. Flejszar, B. Gnela, P. Mostowik, Warszawa 2023.
- Mostowik P., Skuteczność zagranicznego ubezwłasnowolnienia oraz zarządzeń opiekuńczych i innych środków ochrony dorosłych na tle projektowanej koegzystencji konwencji haskiej z 2000 r. oraz rozporządzenia UE (KOM 280 i 281 z 2023 r.), Polski Proces Cywilny 2023, nr 4.
- Mostowik P., Symełon P., Ochrona dorosłych, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2002, z. 2.
- Mostowik P., Władza rodzicielska i opieka nad dzieckiem w prawie prywatnym międzynarodowym, Kraków 2024.
- Muir Watt H., The work of the HCCH and the path of the law: the politics of difference in unified private international law, [w:] The Elgar Companion to the Hague Conference on Private International Law, red. John, R. Gulati, B. Köhler, Cheltenham–Northampton 2020.
- Orecki M., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 5, 1096–1217, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
- Pazdan M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, M. Pazdan, Warszawa 2014.
- Pazdan M., O potrzebie uchwalenia nowej ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe, Zeszyty Prawnicze 2009, nr 1.
- Pazdan M., Perypetie projektu ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym na końcowym etapie procesu legislacyjnego, Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego 2011, t. 8.
- Pazdan M., Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2017.
- Pazdan M., Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych w polskim prawie prywatnym międzynarodowym, Kraków 1967.
- Piasecki K., Regulacje prawne Unii Europejskiej w sprawach transgranicznych. Komentarz, Warszawa 2013.
- Pilich M., [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. J. Poczobut, Warszawa 2017.
- Pilich M., Ukraińsko-polska umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych. Komentarz do przepisów o sprawach cywilnych, Warszawa 2023.
- Pilich M., Zasada obywatelstwa w prawie prywatnym międzynarodowym, Warszawa 2015.
- Poczobut J., Osoby, pełnomocnictwo, czynności prawne i dawność w projekcie ustawy prawo prywatne międzynarodowe z września 2004 r. – wprowadzenie do dyskusji, [w:] Księga pamiątkowa dla uczczenia 70. urodzin Profesora Eugeniusza Piontka, red. A. Łazowski, R. Ostrihansky, Kraków 2005.
- Proksa A., Wyłączna jurysdykcja krajowa jako negatywna przesłanka uznania orzeczeń zagranicznych, [w:] Rozprawy z polskiego i europejskiego prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Józefowi Skąpskiemu, red. A. Mączyński, M. Pazdan, A. Szpunar, Kraków 1994.
- Przybyłowski K., Kodyfikacyjne zagadnienia polskiego prawa międzynarodowego prywatnego, Studia Cywilistyczne 1964, t. 5.
- Przybyłowski K., Nowe polskie unormowanie problematyki kolizyjnej prawa prywatnego międzynarodowego, Studia Cywilistyczne 1966, t. 8
- Przybyłowski K., Polskie prawo prywatne międzynarodowe, Lwów 1935.
- Rajski J., Jurysdykcja sądów polskich w niektórych sprawach cywilnych rozpatrywanych w trybie postępowania niespornego, Nowe Prawo 1958, nr 10.
- Rostworowski M., Projekty ustaw o zbiegu ustawodawstw cywilnych w prawnym obrocie międzynarodowym i w obrocie wewnętrznym, Kraków 1920.
- Rycko N., [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. J. Poczobut, Warszawa 2017.
- Rylski P., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 5, Artykuły 1096–1217, red. T. Wiśniewski, LEX/el. 2020.
- Sokołowski T., Europejskie prawo rodzinne – pojęcie, zakres, źródła oraz wykładnia, Europejski Przegląd Sądowy 2006, nr 5.
- Szpunar M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, Warszawa 2015.
- Trojanowski G., Procedura cywilna, [w:] Synteza prawa polskiego 1918–1939, red. T. Guz, J. Głuchowski, M.R. Pałubska, Warszawa 2013.
- von Hein J., The role of the HCCH in shaping private international law, [w:] The Elgar Companion to the Hague Conference on Private International Law, red. John, R. Gulati, B. Köhler, Cheltenham–Northampton 2020.
- Walaszek B., Sośniak M., Prawo międzynarodowe prywatne, Wrocław 1963.
- Weitz K., Jurysdykcja krajowa w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2005.
- Weitz K., Spełnienie warunku wzajemności przy uznawaniu i stwierdzaniu wykonalności orzeczeń zagranicznych, Palestra 2005, nr 9–10.
- Weitz K., Założenia i kierunki reformy przepisów kodeksu postępowania cywilnego o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2001, z. 4.
- Wengerek E., [w:] J. Policzkiewicz, W. Siedlecki, E. Wengerek, Postępowanie niesporne, Warszawa 1962.
- Wójcik M.P., [w:] Komentarz aktualizowany do art. 1107 k.p.c., LEX/el. 2024.
- Wójcik M.P., [w:] Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, red. A. Jakubecki, LEX/el. 2011.
- Wójcik M.P., [w:] Komentarz aktualizowany Kodeksu postępowania cywilnego, A. Jakubecki, LEX/el. 2020.
- Zedler F., Jurysdykcja krajowa sądów polskich według umów zawartych przez Polskę z państwami europejskimi, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1991, nr 4.
- Zoll F., Międzynarodowe prawo prywatne, Warszawa 1948.
Jak cytować (How to cite this)
P. Mostowik, Ubezwłasnowolnienie i opieka lub podobne środki ochrony dorosłego w krajowym prawie kolizyjnym i międzynarodowym postępowaniu cywilnym (ze wzmianką dotyczącą prawa materialnego i procesowego), Prawo w Działaniu 2024, t. 60, https://doi.org/10.32041/pwd.6002
Streszczenie
W artykule zostały omówione najważniejsze zagadnienia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przez fundację rodzinną. W pierwszym rozdziale wskazano na cel wprowadzenia nowej instytucji prawa polskiego – fundacji rodzinnej. Jest nim przede wszystkim zapewnienie wielopokoleniowej sukcesji w przedsiębiorstwach rodzinnych, gromadzenie rodzinnego majątku oraz efektywne zarządzanie nim, a także spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. W drugim rozdziale podjęto próbę omówienia poszczególnych rodzajów działalności gospodarczej, na które ustawodawca zezwolił fundacji rodzinnej w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej. W trzecim rozdziale przybliżono kwestie dotyczące prowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej wykraczającej poza katalog zawarty w art. 5 u.f.r., a także wskazano na konsekwencje prawne prowadzenia takiej działalności gospodarczej. W ostatnim rozdziale zostały zamieszczone wnioski, które być może przyczynią się do usunięcia niektórych wątpliwości interpretacyjnych, pojawiających się przy stosowaniu art. 5 u.f.r., co będzie miało kluczowe znaczenie dla określenia wysokości należności podatkowych.
Abstract
The article discusses the most important issues related to conducting business activities by a family foundation. The first chapter indicates the purpose of introducing a new institution of Polish law – the family foundation. It is primarily to ensure multi-generational succession in family businesses, to accumulate family assets and effectively manage them as well as to provide benefits to beneficiaries. The second chapter attempts to discuss the individual types of business activities that the legislation permits a family foundation to conduct in Article 5 of the Family Foundation Act. The third chapter presents issues related to conducting business activities by a family foundation that go beyond the catalogue contained in Article 5 of the Family Foundation Act, and also indicates the legal consequences of conducting such business activities. The last chapter contains conclusions that may contribute to eliminating some interpretational doubts that may arise when applying Article 5 of the Family Foundation Act, which will be crucial when determining the amount of tax liabilities.
Bibliografia (References)
1. Adamus, Horosz P., Stec P., Komentarz do art. 5, [w:] Fundacje rodzinne. Komentarz, red. R. Adamus, P. Stec, Legalis/el. 2024.
2. Bandzmer-Karuc M., Aspekty prawnopodatkowe polskich fundacji rodzinnych na tle innych ustawodawstw, Monitor Podatkowy 2024, nr 1.
3. Bieluk J., Możliwość zastosowania instytucji fundacji rodzinnej w rolnictwie, Przegląd Prawa Rolnego 2023, nr 1(32), https://doi.org/10.14746/ppr.2023.32.1.5.
4. Bieniak M., Fundacja rodzinna – organizacja i funkcjonowanie, Palestra 2023, nr 3.
5. Blajer P., Fundacja rodzinna w praktyce. Pytania i odpowiedzi, Warszawa 2024.
6. Etel M., Pojęcie przedsiębiorcy w prawie polskim i prawie Unii Europejskiej oraz w orzecznictwie sądowym, Warszawa 2012.
7. Frosztęga N., Krokos B., Upadłość fundacji rodzinnej. Zagadnienia wybrane, Doradca Restrukturyzacyjny 2024, nr 1.
8. Gniewek E., O niedopuszczalności zapisu windykacyjnego przedmiotów majątku wspólnego małżonków, Rejent 2012, nr 1.
9. Górecki J., Matusik G., Komentarz do art. 659, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2024.
10. Grochowski M., Kocot W., Krajewski M., Rott-Pietrzyk E., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5b, Prawo umów handlowych, red. M. Stec, Legalis/el. 2020.
11. Guzek M., Zakres dopuszczalnej działalności fundacji rodzinnej, [w:] M. Guzek, M. Lejman, M. Paszczela, M. Stefaniak, Fundacja rodzinna. Komentarz do przepisów podatkowych, Warszawa 2024.
12. Komierzyńska-Orlińska E., Komentarz do art. 3, [w:] L. Bielecki, J. Gola, K. Horubski, K. Kokocińska, A. Żywicka, Konstytucja biznesu. Komentarz do ustawy – Prawo przedsiębiorców, LEX/el. 2019.
13. Kotowski W., Turska-Tomczykowska A., Komentarz do art. 5, [w:] Fundacja rodzinna. Aspekty prawne i podatkowe. Komentarz, red. P. Tomczykowski, Legalis/el. 2023.
14. Krysik A., Komentarz do art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, [w:] Ustawa o fundacji rodzinnej, Legalis/el. 2023.
15. Kuźmicka-Sulikowska J., Komentarz do art. 44, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis/el. 2023.
16. Leszczyk D. Komentarz do art. 5, [w:] Ustawa o fundacji rodzinnej. Komentarz, red. P. Grabowski, D. Leszczyk, Legalis/el. 2023.
17. Lubeńczuk G., Komentarz do art. 3 ustawy – Prawo przedsiębiorców, [w:] Zdyb, G. Lubeńczuk, A. Wołoszyn-Cichocka, Prawo przedsiębiorców. Komentarz, Legalis/el. 2019.
18. Pardej A., Prowadzenie przez fundację rodzinną działalności gospodarczej, [w:] Fundacje rodzinne. Aspekty prawne i podatkowe, red. A. Mariański, Łódź 2023.
19. Pazdan M., Komentarz do art. 7091, [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Art. 450–1088, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015.
20. Pyziak-Szafnicka M., [w:] System Prawa Prywatnego, 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007.
21. Rodzynkiewicz M., Sarkowicz J., Komentarz do art. 45a, [w:] Ustawa o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu J. Dybiński, Legalis/el. 2023.
22. Rożko K., Jadwiszczak-Niedbałka N., Fundacja rodzinna. Komentarz praktyczny, Gdańsk 2023.
23. Sieradzka M., Zakres przedmiotowy i podmiotowy ustawy z 6.3.2018 r. – prawo przedsiębiorców, Monitor Prawniczy 2018, nr 13 (dodatek), Legalis/el. 2018.
24. Skowrońska-Bocian , Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, Warszawa 2011.
25. Szyjewska-Bagińska, Komentarz do art. 67, [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Legalis/el. 2023.
26. Świrgoń-Skok R., Komentarz do art. 44, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Legalis/el. 2024.
27. Turłukowski J., Zapis windykacyjny. Komentarz, Warszawa 2011.
28. Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1999.
Jak cytować (How to cite this)
J. Waszczuk-Napiórkowska, Prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację rodzinną, Prawo w Działaniu 2024, t. 60, https://doi.org/10.32041/pwd.6003
Streszczenie
Ustawą z 26.01.2023 r. o fundacji rodzinnej wprowadzono do Kodeksu cywilnego istotne zmiany w zakresie instytucji zachowku. Niniejsze opracowanie stanowi drugą (ostatnią) część rozważań na ten temat. W szczególności analizie zostaną poddane następujące kwestie: majątek doliczany oraz wyłączony od doliczania do spadku na potrzeby obliczania zachowku, możliwość odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty oraz obniżenia świadczenia zobowiązanego z tytułu zachowku, kolejność zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku, umowa o zrzeczenie się zachowku.
Abstract
Act of 26 January 2023 on the family foundation introduced significant changes to the Civil Code regarding the institution of the compulsory share. This study is the second (final) part of the considerations on this topic. In particular, the following issues will be analyzed: assets included and excluded from being added to the inheritance for the purposes of calculating the compulsory share, the possibility of postponing the payment date, splitting into installments and reducing the obligation's benefit in respect of the compulsory share, the order in which the claim for the compulsory share is satisfied, and an agreement to waive the compulsory share.
Bibliografia (References)
Arroyo i Amayuelas E., Anderson M., Between Tradition and Modernisation: A General Overview of the Catalan Succession Law reform, [w:] The Law of Succession: Testamentary Freedom, red. M. Anderson, E. Arroyo i Amayuelas, Groningen 2011.
Bender P., Wybrane zagadnienia praktyczne umowy o zrzeczenie się prawa do zachowku (art. 1048 § 2 k.c.), Krakowski Przegląd Notarialny 2023, nr 2.
Borysiak W., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2024.
Borysiak W., Górniak K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2024.
Borysiak W., Ochrona członków rodziny spadkodawcy, Zeszyty Prawnicze 2008, nr 2.
Borysiak W., Recenzja – Rudolf Welser, Die Reform des österreichischen Erbrechts: Gutachten, Bd II/l, Verhandlungen des Siebzehnten Österreichischen Juristentages, Manzsche Verlags- und Universitätsbuchhandlung, Wien 2009, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2011, z. 2.
Braun A., Forced Heirship in Italy, [w:] Comparative Succession Law, t. 3, Mandatory Family Protection, K.G.C. Reid, M.J. de Waal, R. Zimmermann, Oxford 2020, https://doi.org/10.1093/oso/9780198850397.003.0005.
Braun A., Testamentary Freedom and its Restrictions in French and Italian Law: Trends and Shifts, [w:] Freedom of Testation/Testierfreiheit, red. R. Zimmermann, Tübingen 2012.
Braun A., Towards a Greater Autonomy for Testators and Heirs: Some Reflections on Recent Reforms in France, Belgium and Italy, Zeitschrift für Europäisches Privatrecht 2012, z. 3.
Christandl G., Will-Substitutes in Italy, [w:] Passing Wealth on Death: Will-Substitutes in Comparative Perspective, red. A. Braun, A. Röthel, Oxford 2016.
Ciszewski J., Knabe J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2023.
Fuchs B., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Górniak K., Sukcesja przedsiębiorstwa na wypadek śmierci przedsiębiorcy, Warszawa 2023.
Grzybowski S., [w:] System Prawa Cywilnego, t. 1, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Wrocław 1985.
Gutowski M., Bezskuteczność czynności prawnej, Warszawa 2017.
Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe w zarysie, Warszawa 1990.
Jasiakiewicz T., Cywilne prawo – spadkowe prawo – zachowek – zasady współżycia społecznego – obniżenie zachowku na podstawie art. 5 Kodeksu cywilnego. Glosa do wyroku SN z dnia 16 czerwca 2016 r., V CSK 625/15, OSP 2017, nr 9.
Jud B., Reformbedarf im Erbrecht, [w:] ABGB 2011. Chancen und Möglichkeiten einer Zivilrechtsreform, red. C. Fischer-Czermak, G. Hopf, G. Kathrein, M. Schauer, Wien 2008.
Justyński T., Glosa do wyroku SN z 7 IV 2004 r., IV CK 215/03, Państwo i Prawo 2005, z. 6.
Justyński T., Nadużycie prawa w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2000.
Justyński T., Spadkowe prawo, umowy dotyczące spadku, umowa o zrzeczeniu się prawa do zachowku, umowy mortis causa. Glosa do uchwały SN z dnia 17 marca 2017 r., III CZP 110/16, Orzecznictwo Sądów Polskich 2018, nr 11.
Kalss S., Der unfreiwillige Verlust von Stifterrechten in der österreichischen Privatstiftung, [w:] Festschrift für Klaus J. Hopt zum 80. Geburtstag am 24. August 2020, red. S. Grundmann, H. Merkt, P.O. Mülbert, Berlin–Boston 2020, https://doi.org/10.1515/9783110666243-031.
Kapkowski R., Problematyka obliczania zachowku w świetle ustawy o fundacji rodzinnej, Palestra 2023, nr 9.
Karaszewski G., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022.
Köhler H., BGB Allgemeiner Teil, München 2004.
Kopaczyńska-Pieczniak K., Elementy konstrukcji prawnej, Warszawa 2019.
Kordasiewicz B., Zachowek, [w:] System Prawa Prywatnego, 10. Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015.
Kozak I., Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia, Przegląd Sądowy 2004, nr 11–12.
Kozińska J., [w:] Fundacje rodzinne. Komentarz, red. R. Adamus, P. Stec, Warszawa 2024.
Koziołkiewicz A., Glosa do wyroku SN z dnia 26 czerwca 2016 r., V CSK 625/15, Palestra 2017, nr 3.
Królikowski M., Możliwość obniżenia zachowku de lege lata i de lege ferenda, Transformacje Prawa Prywatnego 2018, nr 1.
Księżak P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2024.
Księżak P., Glosa do uchwały SN z dnia 17 marca 2017 r., III CZP110/16, Rejent 2017, nr 9.
Księżak P., Odpowiedzialność zapisobierców windykacyjnych za zachowek, Rejent 2012, nr 1.
Księżak P., Zachowek w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2012.
Kurowski W., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Kuźmicka-Sulikowska J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.
Kuźniak M., Zastrzeżenie obowiązku zapłaty określonej kwoty na wypadek niewykonania w terminie umownego zobowiązania pieniężnego, Przegląd Prawa Handlowego 2009, nr 4.
Lackoroński B., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2024.
Lackoroński B., Klauzula rebus sic stantibus a odpowiedzialność ex contractu, Państwo i Prawo 2012, nr 3.
Larenz K., Wolf M., Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, München 2004.
Lemkowski M., Glosa do wyroku SN z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSP 2005, nr 7–8, poz. 94
Lewandowski S., Retoryczne i logiczne podstawy argumentacji prawniczej, Warszawa 2013.
Machnikowski P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.
Machnikowski P., Struktura zobowiązania, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2020.
Manowska M., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany, t. 1, 1–477(16), LEX/el. 2022.
Mieszkiełło M., [w:] Fundacja rodzinna. Aspekty prawne i podatkowe. Komentarz, red. P. Tomczykowski, Warszawa 2023.
Miler D., Miarkowanie zachowku w świetle praktyki orzeczniczej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2017, nr 1.
Morek R., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2024.
Mularski K., [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Art. 450–1088, red. M. Gutowski, Warszawa 2022.
Niedośpiał M., Czynności prawa spadkowego, Przegląd Prawa i Administracji 1995, t. 33.
Niedośpiał M., O obniżeniu należności z tytułu zachowku na podstawie art. 5 k.c. Glosa do wyroku SN z dnia 16 czerwca 2016 r., V CSK 625/15, Palestra 2017, nr 11.
Olejek O., Kilka uwag na temat doliczania darowizn do substratu zachowku, Studia Prawnicze KUL 2019, nr 3.
Oleszk A., Umowy dotyczące spadku w praktyce notarialnej, Nowe Prawo 1977, nr 3.
Ostrowski L., Prawa potestatywne a art. 3571c., Przegląd Sądowy 2002, nr 7–8.
Paluch A., Kilka uwag krytycznych o zasadach odpowiedzialności zapisobierców windykacyjnych i obdarowanych za zachowek, Transformacje Prawa Prywatnego 2017, nr 3.
Paluch A., System zachowku w prawie polskim — uwagi de lege lata i de lege ferenda, Transformacje Prawa Prywatnego 2015, nr 2.
Partyk A., Pozbawienie spadkobiercy zachowku lub obniżenie jego wysokości na podstawie art. 5 k.c., LEX/el. 2022.
Piasecki K., Postępowanie sporne rozpoznawcze, Warszawa 2004.
Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2007.
Radwański Z., Renta, [w:] System Prawa Prywatnego, 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011.
Rawert P., Die Stiftung als Familiengesellschaft (?) – Zur Virtualisierung gesellschaftsrechtlicher Strukturen durch das Stiftungsrecht, Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht 2018, z. 6, https://doi.org/10.1515/zgr-2018-0034.
Romanowski M., Cios wymierzony językiem silniejszy niż cios wymierzony lancą (Anonim), czyli o legislacji jako sztuce, Monitor Prawa Handlowego 2014, nr 4.
Rzewuski M., Chwila złożenia wniosku o miarkowanie kary umownej. Glosa do wyroku SN z dnia 23 czerwca 2017 r., I CSK 625/16, Przegląd Sądowy 2019, nr 2.
Sikorski G., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023.
Skowrońska-Bocian E., Wierciński J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, 4, Spadki, red. J. Gudowski, Warszawa 2017.
Smoter K., Zachowek jako ograniczenie swobody testowania, Państwo i Prawo 2013, nr 9.
Sokołowski T., Szadkowski K., [w:] Kodeks cywilny, 3, Komentarz. Art. 627–1088, red. M. Gutowski, Warszawa 2022.
Szpunar A., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., III CZP 18/81, Nowe Prawo 1983, nr 2.
Szpunar A., Uwagi o prawie do zachowku, Rejent 2002, nr 6.
Wiórek P.M., „Ciemna strona” fundacji rodzinnej? Uwagi z perspektywy prawa niemieckiego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2021, nr 11, https://doi.org/10.33226/0137-5490.2021.11.2.
Wiszniewski Z., O „żądaniu” kształtowania prawa, Nowe Prawo 1980, nr 1.
Wiśniewski T., [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, 1, red. G. Bieniek, Warszawa 2011.
Wolak G., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2023.
Wolak G., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, 4, Spadki (art. 922–1087), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2019.
Wolak G., Umowa zrzeczenia się dziedziczenia w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2016.
Wolak G., Zrzeczenie się dziedziczenia i zachowku na korzyść innej osoby (art. 1048 § 3 k.c.), Krakowski Przegląd Notarialny 2023, nr 2.
Wójcik S., [w:] System Prawa Cywilnego, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe, red. J. Ignatowicz, Wrocław 1977.
Załucki M., Obniżenie należności z tytułu zachowku w oparciu o zasady współżycia społecznego. Glosa do wyroku SN z dnia 16 czerwca 2016 r., V CSK 625/15, Przegląd Sądowy 2018, nr 3.
Ziembiński Z., Kompetencja i norma kompetencyjna, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1964, nr 4.
Jak cytować (How to cite this)
M. Cieśla, Zmiany w instytucji zachowku wprowadzone ustawą z 26.01.2023 r. o fundacji rodzinnej, cz. 2, Prawo w Działaniu 2024, t. 60, https://doi.org/10.32041/pwd.6004
Streszczenie
W artykule zajęto się kompensacją zmniejszenia wartości nieruchomości, spowodowanego ograniczaniem sposobu korzystania z nieruchomości, które jest wprowadzane poprzez akt prawa miejscowego. Tego rodzaju zmniejszenie wartości jest szkodą wywołaną legalnym działaniem władzy i określa się je mianem szkody legalnej. Skupiono się na nieruchomościach mieszkaniowych położonych w obszarach ograniczonego użytkowania (OOU) lotnisk i podjęto próbę uporządkowania zasad kompensacji tego rodzaju szkody w ujęciu prawno-ekonomicznym. Punktem odniesienia jest argumentacja Sądu Najwyższego z postanowienia z 28.10.2022 r., II CSKP 678/22, które stanowi próbę ukierunkowania rozwiązania sporu o przedmiot i zakres kompensacji. W artykule ocenia się poprawność i rozważa się skutki ewentualnego wprowadzenia zasady prawnej, w ramach której za zdarzenie szkodzące, będące przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej, uznaje się sam fakt utworzenia OOU, a nie, jak stanowi art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, wprowadzenie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości.
Krytycznie ocenia się propozycję utożsamiania zdarzenia szkodzącego z utworzeniem OOU i z jego wpływem na warunki funkcjonowania lokalnego rynku mieszkaniowego. Ustalono, że SN wskazuje, aby przy ustalaniu istnienia i rozmiaru szkody, zamiast metody dyferencyjnej opartej na jednoznacznej kategorii wartości rynkowej, stosować metodę dyferencyjną opartą na niedookreślonej metodycznie i wieloznacznej ekonomicznie kategorii rynku. W konsekwencji SN uznaje za zasadne kompensowanie szkody wynikającej z pogorszenia warunków funkcjonowania rynku, które ma być powodowane jego „stygmatyzacją”, co SN traktuje jako naruszenie własności.
Ustalono, że dla wykazania zmniejszenia wartości wymagane jest wcześniejsze ustalenie rodzaju i rozmiaru negatywnej zmiany dotyczącej właściwości przedmiotu wyceny i w tym celu ocenia się obiektywne pogorszenie cech rynkowych nieruchomości. Następnie na podstawie różnicy wartości określonej dla stanu faktycznego i hipotetycznego przedmiotu wyceny ustala się stopień pogorszenia wartości, który wyrażany jest kwotą odpowiadającą przewidzianej do kompensacji szkodzie legalnej. Ponadto ocenia się, że wprowadzenie do praktyki rozwiązania proponowanego przez SN powodować będzie brak realizacji celów analizowanej interwencji oraz wzrost kosztów społecznych zakończenia konfliktu sąsiedzkiego.
Abstract
The article deals with compensating market value diminution of real estate, the cause of which is a land use restriction imposed by a local legislative act. This constitutes damage caused by legal activity of a public body, i.e., legal damage. We focus on determining compensation in housing markets in restricted use areas (RUAs) of civil airports and attempt to clarify the principles of compensation in a legal and economic context. The point of reference is argumentation presented in the Supreme Court's decision of 28 October 2022, II CSKP 678/22, which considers the object and scope of compensation. We analyse the correctness and the effects of introducing a legal principle, where the event causing damage is defined as the mere fact of creating a RUA, while according to Article 129(2) of the Environmental Protection Law it should be the introduction of a restriction on land use.
The proposal to identify the event causing damage and its effects with the introduction of a RUA and its impact on the conditions of the functioning of the market is assessed critically. The Supreme Court indicates that when determining the existence and the size of loss, instead of the differential method based on the unambiguous category of market value, a differential method based on the methodologically imprecise and economically ambiguous category of the market should be applied. Consequently, the Supreme Court considers it justified to compensate for loss resulting from the deterioration of the market caused by its “stigmatization”.
It has been established that in order to show market value diminution of real estate it is necessary to determine the type and the size of a negative change in the characteristics of the real estate in question. Subsequently, the difference between the values for the factual and the hypothetical state of real estate shows value diminution. It illustrates compensable legal damage. Moreover, it is argued that implementing the Supreme Court’s interpretation prevents achieving the goal of public intervention and increases the social costs of conflict resolution.
Bibliografia (References)
1. Akerlof G.A., The Market for „Lemons”: Quality Uncertainty and the Market Mechanism, Quarterly Journal of Economics 1970, t. 84, nr 3, https://doi.org./10.2307/1879431.
2. Andrzejewski A., Dobrzyński R., Harbuz I., Nowak K., Wartość nieruchomości na obszarach oddziaływania hałasu lotniczego i obszarach ograniczonego użytkowania lotnisk, Zeszyt Metodyczny [b.m., b.r.].
3. Andrzejewski J., Kosmowski M., Pawłowska M., Trojanek M., Wartość nieruchomości na obszarach oddziaływania hałasu lotniczego, Zeszyt Metodyczny nr 1, Warszawa 2013.
4. Babbie E., Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2003.
5. Bełej M., Cellmer R., Foryś I., Głuszak M., Airports in the urban landscape: externalities, stigmatization and housing market, Land Use Policy 2023, t. 126, https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2023.106540.
6. Bussani M., Palmer V. [red.], Pure Economic Loss in Europe, Cambridge 2003.
7. Choduń, Koncepcja wykładni prawa Macieja Zielińskiego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2016, z. 4.
8. Czajkowska-Matosiuk, Ograniczenie korzystania z nieruchomości w związku z wymogami ochrony środowiska, Prawo i Środowisko 2015, nr 1.
9. Dybowski T., Naprawienie szkody, [w:] System Prawa Cywilnego, t. 3, cz. 1, Prawo zobowiązań. Część ogólna, red. W. Czachórski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.
10. Foryś I., Habdas M., Konowalczuk J., Fair and effective compensation of loss in restricted use areas surrounding airports in Poland, Ekonomia i Środowisko 2019, nr 3.
11. Głuszak M., Efekty zewnętrzne jako przyczyna zawodności rynku nieruchomości, Kraków 2019.
12. Górski M., Ochrona jakości środowiska i prawo emisyjne, [w:] Prawo ochrony środowiska, red. M. Górski, Warszawa 2021.
13. Habdas M., Kucharska-Stasiak E., Konowalczuk J., Stygmatyzacja nieruchomości w otoczeniu lotnisk a syndrom Yeti przy ustalaniu odszkodowań, Rejent 2022, nr 11(379).
14. Habdas M., Odszkodowania dla właścicieli nieruchomości zlokalizowanych w obszarach ograniczonego użytkowania dla lotnisk – wyzwania dotyczące prawidłowego ustalenia zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej i podlegającej kompensacji szkody, 1, Przegląd Sądowy 2020, nr 5.
15. Hausner J., Społeczna czasoprzestrzeń gospodarowania. W kierunku ekonomii wartości, Warszawa 2019.
16. Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2011.
17. Kamińska K., Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w związku z interwencją państwa w obszarach ograniczonego użytkowania portów lotniczych – glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 20.04.2021 r., II CSKP 5/2, Glosa 2022, nr 3.
18. Kaur K.P., Cardak B.A., McAllister R., The Impact of Airport Noise on House Prices, Q Open 2021, t. 1, nr 2, https://doi.org/10.1093/qopen/qoab012.
19. Klat-Górska E., Ostapski A., Odszkodowanie z tytułu ograniczenia korzystania z nieruchomości położonej w obszarze ograniczonego użytkowania. Glosa do wyroku SN z dnia 11 marca 2020 r., I CSK 688/18, Przegląd Sądowy 2021, nr 9.
20. Konowalczuk J., Cele i oczekiwane efekty tworzenia OOU dla lotniska, [w:] I. Foryś, M. Habdas, J. Konowalczuk, M. Bełej, M. Głuszak, J. Batóg, R. Cellmer, B. Marona, R. Gaca, Analizy rynków mieszkaniowych w sąsiedztwie lotnisk – funkcjonowanie, interwencja, obszar ograniczonego użytkowania, odszkodowania, Warszawa 2024.
21. Konowalczuk J., Habdas M., Foryś I., Drobiec Ł., Wartość nieruchomości w sąsiedztwie lotnisk – metodyka szacowania wartości szkód i ustalania odszkodowań, Warszawa 2021.
22. Konowalczuk J., Komunikat nr 1 o wynikach badań naukowych projektu „Sowa 2023” dotyczących zasad recenzowania opinii biegłych sądowych przez organizacje zawodowe rzeczoznawców majątkowych, Kraków 2023, https://ie.uek.krakow.pl/kenipi/2023/03/08/projekt-sowa-2023/.
23. Konowalczuk J., Komunikat nr 2 o wynikach badań naukowych projektu „Sowa 2023” dotyczących standaryzacji zasad określania zmniejszenia wartości nieruchomości w OOU lotnisk spełniających wymogi rzetelności naukowej (według tzw. standardu Dauberta), Kraków 2023, https://ie.uek.krakow.pl/kenipi/2023/03/08/projekt-sowa-2023/.
24. Konowalczuk J., The Problem of Reflecting the Market in the Legal Principles of Real Estate Valuation in Poland: How to Eliminate the „Legal Footprint”?, Real Estate Management and Valuation 2017, t. 25, nr 2.
25. Kotarbiński T., Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Warszawa 1986.
26. Kucharska-Stasiak E., Wycena bez wartości – przyczyny i skutki, Studia i Materiały Towarzystwa Naukowego Nieruchomości 2012, t. 20, nr 2.
27. Małecki Z., Rzeczoznawca majątkowy. Wybrane uwarunkowania określania wartości nieruchomości, Warszawa 2016.
28. Mazur S., Współzarządzanie a administracja publiczna, [w:] Współzarządzanie publiczne, red. S. Mazur, Warszawa 2015.
29. Mikołajewicz M., Problematyka pure economic loss ze szczególnym uwzględnieniem szkody wyrządzonej przez adwokata, Wiadomości Ubezpieczeniowe 2010, nr 2.
30. Pchałek, Art. 129, [w:] M. Górski i in., Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2019.
31. Pokrzywniak J., Odpowiedzialność zarządzającego lotniskiem za szkody wynikające z ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania. Glosa do wyroku SN z dnia 6 czerwca 2019 r., II CSK 222/18, Glosa 2021, nr 1.
32. Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2023.
33. Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2022.
34. Radwański Z., Zieliński M., Stosowanie i wykładnie prawa cywilnego, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
35. Romańska-Ściseł M., Ewolucja instytucji prawnej strefy ochronnej w prawie ochrony środowiska, Studia Iuridica Lublinensia 2004, nr 4.
36. Shapiro E., Mackmin D., Sams G., Modern Methods of Valuation, London–New York 2019, https://doi.org/10.1201/9781315145419.
37. Szczerbowski J.J., Heuristics and the Problem of Pure Economics Loss, Principia 2018, t. 65, https://doi.org/10.4467/20843887PI.18.001.9884.
38. van Boom W.H., Koziol H., Witting C.A. [red.], Pure Economic Loss, t. 9, New York–Wien 2004.
39. Wałachowska M., Ziemiak M.P., 436, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018.
40. Wojtyna A., Nowoczesne państwo kapitalistyczne a gospodarka, Warszawa 1990.
41. Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2020.
42. Zacharko L., Strefy specjalne w prawie administracyjnym, Katowice 2012.
43. Zaradkiewicz K., Kierunki rozwoju orzecznictwa Sądu Najwyższego w sprawach dotyczących nieruchomości w 2020 r., cz. 1, Przegląd, Nieruchomości@ 2021, nr 2.
44. Zieliński , Bogucki O., Choduń A., Czepita S., Kanarek B., Municzewski A., Zintegrowanie polskich koncepcji wykładni prawa, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2009, z. 4.
Jak cytować (How to cite this)
J. Konowalczuk, I. Foryś, M. Habdas, Wartość albo rynek: zasady kompensacji szkody legalnej, dotyczącej zmniejszenia wartości nieruchomości, w obszarach ograniczonego użytkowania lotnisk cywilnych w świetle stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w postanowieniu II CSKP 678/22, Prawo w Działaniu 2024, t. 60, https://doi.org/10.32041/pwd.6005
Streszczenie
Istotne wątpliwości w orzecznictwie budzi właściwa podstawa prawna roszczenia beneficjenta względem podmiotu dotującego o wyrównanie zaniżonej dotacji oświatowej. Przez wiele lat dominował pogląd o wynikaniu tego roszczenia bezpośrednio z przepisu ustawy jako żądania wykonania zobowiązania in natura. Punktem wyjścia było założenie o cywilnoprawnym charakterze tego stosunku. Nawet jeśli uznać za prawidłowe to założenie, to z uwagi na szczególny reżim finansów publicznych roszczenie o wykonanie zobowiązania in natura mogłoby przysługiwać podmiotowi dotowanemu jedynie w trakcie tego roku budżetowego, na który dana dotacja oświatowa została lub powinna zostać udzielona. Po upływie tego terminu wypłata lub uzupełnienie świadczenia stawałyby się niemożliwe do spełnienia z przyczyn prawnych, niezależnych od podmiotu dotującego. Tym samym zobowiązanie to wygasałoby z mocy prawa bez powstania obowiązku odszkodowawczego.
Abstract
Significant doubts have been raised in the case law as to the proper legal basis of the beneficiary's claim against the subsidising entity for compensation of the underpaid educational subsidy. For many years, the prevailing view was that this claim had arisen directly from a provision of the statute as a demand for performance of an obligation in kind. The starting point was the assumption of the civil law nature of this relationship. Even if this assumption is considered correct, due to the special regime of public finance, a claim for the performance of the obligation in kind could only appertain to the subsidised entity during the financial year for which the educational subsidy in question was or should have been granted. After that date, payment or supplementation of the subsidy would become impossible to fulfil for legal reasons beyond the control of the subsidising entity. Thus, the obligation would expire by law without any obligation for compensation.
Bibliografia (References)
1. Borysiak W., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2023.
2. Bożek W., Kowalewska E., Mańczyk P., Naruszenie dyscypliny finansów publicznych w zakresie przekazania lub udzielenia dotacji w związku z niedochowaniem zasad lub trybu ich przekazywania względnie udzielania, [w:] Dotacje i subwencje w systemie finansowym samorządu terytorialnego, red. A. Borodo, Toruń 2013.
3. Czarnecki K., [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. Z. Ofiarski, Warszawa 2020.
4. Gazda M., O procesie racjonalizacji wydatków publicznych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2016, nr 1, https://doi.org/10.14746/rpeis.2016.78.1.14.
5. Gliniecka J., Zasada racjonalnego wydatkowania środków publicznych, Gdańskie Studia Prawnicze 2012, nr 27.
6. Gniady L., Roszczenia o wypłatę zaniżonych dotacji dla przedszkoli niepublicznych, Samorząd Terytorialny 2018, nr 3.
7. Gutowski M., [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Art. 353–626, red. M. Gutowski, Legalis/el. 2022.
8. Karasek-Wojciechowicz I., Roszczenie o wykonanie zobowiązania z umowy zgodnie z jego treścią, Warszawa 2014.
9. Kleszczewski K., [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz prawno-finansowy, red. H. Dzwonkowski, G. Gołębiowski, LEX/el. 2014.
10. Kołaczkowski B., Ratajczak M., Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa 2010.
11. Kondek J.M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis/el. 2023.
12. Kowalczyk E., [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, Legalis/el. 2023.
13. Kowalczyk R., Aktualność zasad budżetowych w ustawie o finansach publicznych, Finanse Komunalne 2012, nr 10.
14. Mikos-Sitek A., [w:] Ustawa o finansach publicznych. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, red. W. Misiąg, Legalis/el. 2019.
15. Nowak T., [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. Mikos-Sitek, Legalis/el. 2023.
16. Ostrowska A., Samorządowe prawo dotacyjne. Dotacje jako wydatki jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2018.
17. Pajor T., Odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie zobowiązania, Warszawa 1982.
18. Pawlikowska A., [w:] Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, red. W. Lachiewicz, A. Pawlikowska, Legalis/el. 2016.
19. Pilich M., Ustawa o systemie oświaty, Komentarz, Warszawa 2015.
20. Popiołek W., [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz do art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Legalis/el. 2021.
21. Ruśkowski E., Zasady gospodarowania środkami publicznymi w Polsce – wybrane uwagi, [w:] Nauka prawa finansowego po I dekadzie XXI wieku. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Apoloniuszowi Kosteckiemu, red. I. Czaja-Hliniak, Kraków 2012.
22. Sekuła A., Fandrejewski R., Zasady, tryb przyznawania i przekazywania dotacji celowych przez jednostki samorządu terytorialnego a naruszenie dyscypliny finansów publicznych, Finanse Komunalne 2016, nr 10.
23. Szanciło T., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Legalis/el. 2023.
24. Trykozko R., Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2010.
25. Tusiński K., [w:] Finansowanie zadań oświatowych. Komentarz, red. M. Pilich, Warszawa 2020.
26. Walczak P., [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządowych, red. P. Walczak, Legalis/el. 2021.
27. Warkałło W., Wykonywanie zobowiązań i skutki ich niewykonania według Kodeksu cywilnego, Państwo i Prawo 1965, z. 8–9.
28. Wierzbicki J., [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, Legalis/el. 2023.
29. Wolszczak P., Analiza zasadności poglądu o ponoszeniu przez podmiot dotujący odpowiedzialności deliktowej za udzielenie dotacji oświatowej w zaniżonej wysokości, Forum Prawnicze 2024, nr 3(83).
30. Wolszczak P., Analiza zasadności poglądu o ponoszeniu przez podmiot dotujący odpowiedzialności kontraktowej za udzielenie dotacji oświatowej w zaniżonej wysokości, Forum Prawnicze 2024, nr 2(82).
31. Wolszczak P., Charakter prawny odpowiedzialności podmiotu dotującego za udzielenie i wypłatę dotacji oświatowej w zaniżonej wysokości. Glosa do wyroku SN z dnia 9 lipca 2020 r., V CSK 502/18, Samorząd Terytorialny 2022, nr 1–2.
32. Wolszczak P., Charakter prawny stosunku dotacji oświatowej, Samorząd Terytorialny 2024, nr 4.
33. Wolszczak P., Podstawa prawna odpowiedzialności i ustalenie rozmiaru szkody w sprawach dotyczących wypłaty dotacji oświatowej w zaniżonej wysokości. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 czerwca 2022 r., II CSKP 380/22, Orzecznictwo Sądów Polskich 2024, nr 6.
34. Zagrobelny K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis/el. 2021.
35. Zoll F., Wykonanie i skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań, [w:] System Prawa Prywatnego, 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Legalis/el. 2018.
Jak cytować (How to cite this)
P. Wolszczak, Możliwość „zasądzenia dotacji oświatowej” bezpośrednio na podstawie ustawy – analiza problemu, Prawo w Działaniu 2024, t. 60, https://doi.org/10.32041/pwd.6006
Streszczenie
Opracowanie zostało poświęcone analizie charakteru prawnego oświadczeń woli i wiedzy służących rozstrzyganiu postępowań konkursowych o przyznanie dotacji lub nagrody finansowej w kontekście prawa Unii Europejskiej, orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz poglądów doktrynalnych, a także zaproponowaniu metody regulacji prawa konkursowego w sposób zgodny z teoretyczną naturą konkursu. Przeprowadzone badania zaowocowały propozycjami de lege ferenda w zakresie uregulowania procedur konkursowych w sposób zgodny z teoretycznym charakterem tej instytucji prawnej, w tym propozycjami modyfikacji unijnych modelowych zasad postępowania administracyjnego (ReNEUAL) oraz projektu unijnego prawa umów. Możliwym sposobem poprawy istniejącego stanu prawnego w szczególności mogłoby być z jednej strony wprowadzenie do projektu prawa umów UE przyrzeczenia publicznego, z drugiej zaś wprowadzenie w projekcie postępowania administracyjnego, we wszystkich sprawach nieuregulowanych dotyczących umów publicznych oraz postępowań poprzedzających zawarcie tych umów (w szczególności postępowań konkurencyjnych), odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów prawa cywilnego.
Abstract
The study is devoted to the analysis of the legal nature of declarations of will and knowledge, used to settle proceedings in cases for endowing grants or awards in the context of European Union law, the jurisprudence of the Court of Justice of the European Union and doctrinal views. The research carried out resulted in de lege ferenda proposals in terms of regulating contest procedures in a manner consistent with the theoretical nature of this legal institution, including proposals for modifications to the EU Model Principles of Administrative Procedure (ReNEUAL) and the EU contract law project. A possible way to improve the existing legal status could be, on the one hand, introducing a public promise to the draft EU contract law, and on the other hand, introducing in the draft administrative procedure, in all unregulated matters relating to contest procedures, a reference to the accordingly use of civil law provisions.
Bibliografia (References)
1. Auby J.-B., Mirschberger M., Schröder H., Stelkens U., Ziller J., ReNEUAL Model Rules on EU Administrative Procedure. Book IV – Contracts, 2014, available at: http://www.reneual.eu/images/Home/BookIV-Contracts_online_version_individualized_final__2014-09-03.pdf.
2. Bucher E. [in:] Kommentar zum schweizerischen Privatrecht. Obligationenrecht I, H. Honsell, N.V. Vogt, W. Wiegand (eds.), Basel–Genf–München 2003.
3. Colin A., Kapitant H., Cours élémentaire de droit civil français, Vol. II, Paris 1932.
4. Cuyvers A., Judicial Protection under EU Law: Direct Actions [in:] East African Community Law: Institutional, Substantive and Comparative EU Aspects, E. Ugirashebuja, J.E. Ruhangisa, T. Ottervanger, A. Cuyvers (eds.), Leiden–Boston 2017.
5. Ehrenzweig A., Mayrhofer H., Das Recht der Schuldverhältnisse. Allgemeine Lehren, Wien 1986.
6. Krziskowska K. [in:] Kodeks cywilny. Komentarz, Vol. V, Zobowiązania. Część szczególna (art. 765–921), M. Fras, M. Habdas (eds.), Warszawa 2018.
7. Lando O., Beale H. (eds.), Principle of European Contract Law, The Hague–London–Boston 2000.
8. Longchamps de Berier R., Uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań, Komisja Kodyfikacyjna 1936, Issue 3.
9. Ohanowicz A., Przyrzeczenie publiczne. Studjum z prawa cywilnego, Poznań 1920.
10. Piechocki W., Prawne zasady realizacji konkursów, Warszawa 1976.
11. Radwański Z. (ed.), System Prawa Prywatnego, Vol. 2, Warszawa 2002.
12. Seiler H. [in:] Münchener Kommentar, Bd. IV, München 2009.
13. Sikorski G. [in:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, J. Ciszewski, P. Nazaruk (eds.), LEX/el. 2022.
14. Szostak R., Charakter prawny konkursu na dzieło projektowe w zamówieniach publicznych, Państwo i Prawo 2004, No. 6.
15. Wierzbowski M., Hofmann H.C.H., Schneider J.-S., Ziller J., Auby J.-B., Craig P., Curtin D., della Cananea G., Galetta D.-U., Mendes J., Mir O., Stelkens U. (eds.), ReNEUAL Model kodeksu postępowania administracyjnego Unii Europejskiej, Warszawa 2015.
16. Zawada K. [in:] Kodeks cywilny, Vol. II, Komentarz do art. 450–1088, K. Pietrzykowski (ed.), Warszawa 2020.
17. Zawada K. [in:] System Prawa Prywatnego, Vol. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, J. Panowicz-Lipska (ed.), Warszawa 2011.
Jak cytować (How to cite this)
W. Fill, The legal nature of a competition for a financial award or grant in the European Union direct management formula, Prawo w Działaniu 2024, t. 60, https://doi.org/10.32041/pwd.6007
Streszczenie
Pandemia COVID-19 wymusiła zmianę procesów zarządzania i organizacji zarówno w życiu codziennym, jak i w pracy. W niniejszym artykule podjęto problematykę pracy zdalnej w Polsce w okresie pandemii. Wcześniej publikowane analizy pracy zdalnej w Polsce dotyczyły albo zmian w prawie pracy, albo analizy administracji lokalnej. W bieżącej analizie przedstawiono jednak studium przypadku wdrożenia przepisów intertemporalnych dotyczących nowego rodzaju pracy zdalnej w Polsce, tj. pracy zdalnej, w administracji centralnej. Analiza obejmuje dane zebrane podczas badania przeprowadzonego w Ministerstwie Sprawiedliwości i jednostkach organizacyjnych nadzorowanych przez Ministerstwo w 2020 r. Zebrany materiał pozwolił na przeprowadzenie badania prawa w działaniu i ocenę poziomu akceptacji przepisów intertemporalnych, które były w 2023 r. przedmiotem prac parlamentarnych nad uczynieniem z nich stałego elementu polskiego prawa pracy. Studium przypadku pozwoliło również zrozumieć drogę do nowelizacji polskiego Kodeksu pracy.
Abstract
The COVID-19 pandemic forced a change in management and organisation processes both in everyday life and at work. This paper looks at the issue of remote working in Poland during the pandemic. Previously published analyses of home working in Poland concerned either changes in labour law or analysis of local administration. This paper, however, presents a case study of the implementation of intertemporal provisions for a new type of working from home in Poland, i.e., remote working, in central administration. The analysis covers data collected during a survey conducted in the Ministry of Justice and the organisational units supervised by the Ministry in 2020. The collected material allowed for conducting a law-in-action study and assessing the level of acceptance of intertemporal provisions, which were the subject of parliamentary work to make them a permanent element of Polish labour law in 2023. The case study also allowed to understand the road toward novelisation of Polish labour law code.
Bibliografia (References)
1. Baran K.W. (ed.), Principles of Polish Labour Law, Warszawa 2018.
2. Berthiaume E., Jack Nilles tried to ignite a work-from-home trend 48 years ago. It’s finally here, 2020, available at: https://blogs.lawrence.edu/news/2020/08/jack-nilles-tried-to-ignite-a-work-from-home-trend-48-years-ago-its-finally-here.html.
3. Główny Urząd Statystyczny, Pracujący w gospodarce narodowej w 2018 r., Warszawa 2019, available at: https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5474/7/16/1/pracujacy_w_gospodarce_narodowej_w_2018_roku.pdf.
4. Główny Urząd Statystyczny, Wpływ epidemii COVID-19 na wybrane elementy rynku pracy w Polsce w pierwszym kwartale 2021 r., 2021, available at: https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5820/4/5/1/wplyw_epidemii_covid-19_na_wybrane_elementy_rynku_pracy_w_polsce_w_1_kwartale_2021_roku.pdf.
5. Goździwska-Nowica A., Modrzyńska J., Modrzyński P., Teleworking and remote work in local government administration management in Poland, European Research Studies Journal 2020, Vol. XXIII, Special Issue 2.
6. Hill E.J., Kaylene J., Telecommuting [in:] Encyclopedia of Quality of Life and Well-Being Research, A.C. Michalos (ed.), Dordrecht–Heidelberg–New York–London
7. NillesM., Making telecommuting happen: A guide for telemanagers and telecommuters, New York 1994.
8. Nilles J.M., Telepraca, strategie kierowania wirtualną załogą, Warszawa 2003.
9. Stelina J., Tomaszewska M., Zbucka-Gargas M., Introduction to Polish Labour Law with Cross-Border Aspects, Warszawa 2021.
10. Szczepański J., Zamęcki Ł., Praca zdalna w administracji publicznej w czasie pandemii COVID-19, Warszawa 2021.
11. Żarczyńska-Dobiesz A., Gaura K., The Effect of SARS-CoV-1 Pandemic on Remote Work: Research Results, European Research Studies Journal 2021, Vol. XXIV, Special Issue 3.
Jak cytować (How to cite this)
J. Szczepański, Ł. Zamęcki, Working from home during the COVID-19 pandemic: remote work and telework in Polish public administration, Prawo w Działaniu 2024, t. 60, https://doi.org/10.32041/pwd.6008
Varia
Bibliografia (References)
1. Grabowski M., Analiza dotycząca wskazania, które z pouczeń udzielanych przez sądy stronom i uczestnikom postępowania cywilnego powinny być uznane za najczęściej stosowane, tak w sprawach między podmiotami krajowymi, jak i w obrocie zagranicznym, Warszawa 2021.
2. Holewińska-Łapińska E., Adopcje zagraniczne w praktyce polskich sądów, Warszawa 1998.
3. Holewińska-Łapińska E., Orzekanie tzw. adopcji zagranicznych w latach 2018–2022, Warszawa 2023.
4. Holewińska-Łapińska E., Przysposobienie małoletnich obywateli polskich powodujące przeniesienie ich miejsca zamieszkania do Włoch, Prawo w Działaniu 2010, t. 7.
5. Lange R. [red.], Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców, Warszawa 2021, https://www.nask.pl/pl/raporty/raporty/4295,raport-z-badan-nastolatki-30-2021.html.
6. Makaruk K., Włodarczyk J., Skoneczna P., Problematyczne używanie internetu przez młodzież. Raport z badań, Warszawa 2019, https://fdds.pl/co-robimy/raporty-z-badan/2019/problematyczne-uzywanie-internetu-przez-mlodziez.html.
7. Słyk J., Dziecko w prawie rodzinnym (Wywiad), https://iws.gov.pl/dziecko-w-prawie-rodzinnym-wywiad/.
Jak cytować (How to cite this)
D.Wybrańczyk, Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Prawa dziecka w badaniach Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości – 35 lat Konwencji o prawach dziecka” (Warszawa, 18–19.11.2024 r.) – sprawozdanie z pierwszego dnia konferencji, Prawo w Działaniu 2024, t. 60, https://doi.org/10.32041/pwd.6009