PRAWO W DZIAŁANIU 63/5

Sebastian Skuza, Robert Lizak

Płatności ułatwiające w prawie amerykańskim na tle przepisów obowiązujących w państwach grupy G7, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz w Polsce

Prawo w Działaniu 2025, tom 63

https://doi.org/10.32041/pwd.6305

Streszczenie

Korupcja – we wszystkich swoich formach – może stanowić istotne wyzwanie w osiągnięciu wzrostu gospodarczego. Jedną z form korupcji są tzw. płatności ułatwiające (facilitating payments), które polegają na wręczeniu – przez przedstawicieli sektora prywatnego – korzyści o niewielkiej wartości osobie pełniącej funkcję publiczną w celu działania lub zaniechania działania umożliwiającego bądź ułatwiającego załatwianie spraw bez zbędnej zwłoki. Prima facie, – mogłoby się wydawać, że brak przymiotu legalności płatności ułatwiających jest właściwie przesądzony, ale na gruncie amerykańskiej ustawy o zagranicznych praktykach korupcyjnych (Foreign Corrupt Practices Act – FCPA) są one dozwolone. Dlatego w niniejszym artykule przedstawiono genezę i istotę uchwalenia FCPA oraz uregulowanych w niej płatności ułatwiających. Status prawny tego typu płatności ustalono również w pozostałych sześciu państwach należących do tzw. grupy G7, a także na gruncie Konwencji Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju o zwalczaniu przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych w międzynarodowych transakcjach handlowych. Wreszcie podjęto również próbę oceny legalności płatności ułatwiających na gruncie prawa polskiego.

Abstract

Corruption, in all its forms, can pose a significant challenge to economic growth. One such form is the so-called facilitating payments, which involve the private sector giving small benefits to public officials in order for them to take certain actions or refrain from others, ultimately making it possible or easier to get things done without unnecessary delays. Prima facie, it may appear that the illegality of facilitating payments is a foregone conclusion, but under the U.S. Foreign Corrupt Practices Act (FCPA), they are permitted. Therefore, this article presents the origins and essence of the FCPA and the facilitating payments regulated therein. The legal status of such payments has also been established in the other six countries belonging to the so-called G7 group, as well as under the Organisation for Economic Co-operation and Development Convention on Combating Bribery of Foreign Public Officials in International Business Transactions. Finally, an attempt was also made to assess the legality of facilitating payments under Polish law.

Bibliografia

1. Aidt T.S., Corruption and Sustainable Development, Cambridge Working Papers in Economics 2010, t. 1061.
2. Argandoña A., Corruption and Companies: The Use of Facilitating Payments, Journal of Business Ethics 2005, t. 60.
3. Bachmat P., Drobna korupcja na przykładzie przestępstw z art. 228 § 2 i art. 229 § 2 k.k. w ujęciu doktryny i ocenach sądów, Prawo w Działaniu 2012, t. 11.
4. Bachmat P., Pełnienie funkcji publicznej w państwie obcym lub organizacji międzynarodowej jako przesłanka odpowiedzialności za przestępstwa sprzedajności i przekupstwa (art. 228 § 6 k.k. i art. 229 § 5 k.k.), Warszawa 2005.
5. Bachmat P., Przestępstwa sprzedajności i przekupstwa (analiza dogmatyczna i praktyka ścigania), Warszawa 2005.
6. Crewdson J.M., Nixon’s Taped Remarks on Apparent Slush Fund Called Key Evidence in Rebozo Inquity, The New York Times z 9.12.1974 r.
7. Gisselquist R.M., Good governance as a concept, and why these matters for development policy, WIDER Working Paper 2012, nr 30.
8. Graham J.L., The Foreign Corrupt Practices Act: A New Perspective, Journal of International Business Studies 1984, t. 15, nr 3.
9. Grimm D., Traversing the Minefield: Joint Ventures and the Foreign Corrupt Practices Act, Virginia Law & Business Review 2014, t. 91, nr 9.
10. Holt R.N., Fincher R.E., The Foreign Corrupt Practices Act, Financial Analysts Journal 1981, t. 37, nr 2.
11. Iwański M., Odpowiedzialność karna za przestępstwa korupcyjne, Kraków 2016.
12. Iwański M., Zwyczaj jako „okoliczność wyłączająca bezprawność” wręczania lub przyjmowania prezentów przez pracowników służby zdrowia i nauczycieli, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2009, nr 1.
13. Jones W.H., Berry J.F., Lockheed Paid $38 Million in Bribes Abroad, The Washington Post z 27.05.1977 r.
14. Jordan J., The OECD’s Call for an End to „Corrosive” Facilitation Payments and the International Focus on the Facilitation Payments Exception under The Foreign Corrupt Practices Act, University of Pennsylvania Journal of Business Law 2011, t. 881, nr 13.
15. Koch R., The Foreign Corrupt Practices Act: It’s Time to Cut Back the Grease and Add Some Guidance, Boston College International and Comparative Law Review 2005, t. 28, nr 2.
16. Kosikowski C., Współczesny interwencjonizm, Warszawa 2018.
17. Kremens K., Przestępstwo zmowy (conspiracy) w amerykańskim prawie karnym a przestępstwo udziału w zorganizowanej grupie przestępczej lub związku przestępczym, Prawo w Działaniu 2024, t. 57, https://doi.org/10.32041/pwd.5705.
18. Kubiak R., Czy istnieje „kontratyp zwyczaju”?, Prokuratura i Prawo 2015, nr 7–8.
19. Lizak R., Pranie pieniędzy w prawie polskim na tle europejskim, międzynarodowym i amerykańskim, Warszawa 2018.
20. Nichols P.M., Are Facilitating Payments Legal?, Virginia Journal of International Law 2013, t. 54, nr 1.
21. Nowak C., Dostosowanie prawa polskiego do instrumentów międzynarodowych dotyczących korupcji. Raport, Warszawa 2004.
22. Nowak C., Korupcja w polskim prawie karnym na tle uregulowań międzynarodowych, seria: Monografie Prawnicze, Warszawa 2008.
23. Nowak C., Lizak R., Compliance i inne mechanizmy zapobiegania korupcji, Warszawa 2024, https://doi.org/10.5281/zenodo.13769406.
24. Nowak C., Wpływ procesów globalizacyjnych na polskie prawo karne, Warszawa 2014.
25. Rolo T., Retaking the Helm against International Bribery – The Facilitating Payments Exception and Sovereign Dominances, Fordham International Law Journal 2012, t. 35, nr 6.
26. Skuza S., Lizak R., Register of Benefits – Current State and Authors’ Proposal for Changes, Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie 2024, t. 17, nr 1, https://doi.org/10.32084/tkp.8893.
27. Smith G.S., G7 to G8 to G20: Evolution in Global Governance, CIGI G20 Papers 2011, nr 6.
28. Tarapata S., O legalności przyjmowania prezentów przez osoby pełniące funkcje publiczne – uwagi polemiczne, Prokuratura i Prawo 2023, nr 2.
29. Warin F.J., Falconer C., Diamant M.S., The British Are Coming!: Britain Changes Its Law on Foreign Bribery and Joins the International Fight Against Corruption, Texas International Law Journal 2010, t. 46, nr 1.
30. Weissmann A., Smith A., Restoring Balance. Proposed Amendments to the Foreign Corrupt Practices Act, Washington 2010.
31. Woolley J.T., Peters G., American Presidency Project, https://www.oecd.org/unitedstates/focus-kennedy-50th-anniversary.htm.

Jak cytować

S. Skuza, R. Lizak, Płatności ułatwiające w prawie amerykańskim na tle przepisów obowiązujących w państwach grupy G7, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz w Polsce, Prawo w Działaniu 2025, t. 63, https://doi.org/10.32041/pwd.6305