PRAWO W DZIAŁANIU 63/9

Grzegorz Kowalski

Przyjęcie przez asystenta prokuratora ustnego zawiadomienia o przestępstwie oraz ustnego wniosku o ściganie (uwagi de lege lata i wniosek de lege ferenda)

Prawo w Działaniu 2025, tom 63

https://doi.org/10.32041/pwd.6309

Streszczenie

Artykuł porusza zagadnienie zlecania asystentowi prokuratora przez prokuratora dokonywania czynności procesowych przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie oraz ustnego wniosku o ściganie, stanowiąc próbę udzielenia – na podstawie metody teoretyczno- i dogmatycznoprawnej – odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność takiej praktyki. W szczególności w artykule omówiono zagadnienie zakresu kompetencji asystenta prokuratora w postępowaniu przygotowawczym oraz ustawowych warunków ich wykonywania w tym postępowaniu w świetle obowiązujących przepisów Kodeksu postępowania karnego i ustawy z 28.01.2016 r. – Prawo o prokuraturze, jak również zasady legalizmu (konstytucyjnego wymogu działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa) oraz koncepcji czynności konwencjonalnych w prawie. Przeprowadzone rozważania prowadzą do konkluzji, że de lege lata brak jest podstaw prawnych do zlecania asystentowi prokuratora wykonywania ww. czynności procesowych w postępowaniu przygotowawczym z uwagi na to, że czynności te nie należą do zakresu jego ustawowych kompetencji. Przeprowadzenie takich czynności przez asystenta prokuratora, nawet na podstawie wydanego przez prokuratora upoważnienia, skutkuje ich bezwzględną nieważnością, a same czynności należy uznać za nieistniejące w świetle prawa, a co za tym idzie – niewywierające żadnych skutków dla postępowania karnego. Jednocześnie de lege ferenda zasadne wydaje się rozszerzenie kompetencji asystenta prokuratora o dokonywanie ww. czynności procesowych w postępowaniu przygotowawczym, co jednak wymaga znowelizowania w tym zakresie ustawy z 28.01.2016 r. – Prawo o prokuraturze.

Abstract

The article addresses the issue of public prosecutors ordering assistant public prosecutors to perform procedural acts involving the acceptance of an oral report of a crime and an oral request for prosecution, attempting – on the basis of a theoretical-legal and dogmatic-legal method – to answer the question whether such a practice is admissible. In particular, the article discusses the scope of competences of assistant public prosecutors in pre-trial proceedings and the statutory conditions for their discharge therein in the light of the current provisions of the Code of Criminal Procedure and the Act of 28 January 2016 – Law on the Public Prosecution Service, as well as the principle of legalism (the constitutional requirement for public authorities to act on the basis and within the limits of the law) and the concept of conventional procedures in law. The considerations lead to the conclusion that, de lege lata, there are no legal grounds for ordering assistant public prosecutors to carry out the aforementioned procedural acts in pre-trial proceedings, as they do not fall within their statutory competences. If such procedures are carried out by an assistant public prosecutor, even if on the basis of an authorisation issued by the public prosecutor, they are absolutely invalid and must be regarded as non-existent from the perspective of the law and therefore as having no effect on the criminal proceedings. At the same time, de lege ferenda, it would be reasonable to extend the competences of assistant public prosecutors to include the aforementioned procedural acts in pre-trial proceedings; this, however, would require amending the Act of 28 January 2016 – Law on the Public Prosecution Service in this regard.

Bibliografia

1. Augustyniak B., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 2, 425–673, red. D. Świecki, Warszawa 2020.
2. Banasiak Z., Przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie publicznoskargowym w praktyce policyjnej, Prokuratura i Prawo 2008, nr 2.
3. Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
4. Białowąs E., Asystent prokuratora – nowelizacja ustawy, Edukacja Prawnicza 2010, nr 11.
5. Bogucki O., O konstytutywnej współzależności wyjaśniania i identyfikowania czynności konwencjonalnych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2019, nr 2.
6. Burdziak K., Przepis art. 240 § 1 Kodeksu karnego a tajemnica obrończa, adwokacka, radcowska i tajemnica spowiedzi, Prawo w Działaniu 2022, t. 51, https://doi.org/10.32041/pwd.5105.
7. Complak K., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, Warszawa 2014.
8. Czepita S., O pojęciu czynności konwencjonalnej i jej odmianach, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2017, nr 1.
9. Dębiński P., Pieszczek M., Skutki procesowe dowodu uzyskanego w wyniku przekroczenia właściwości rzeczowej przez CBA, Prokuratura i Prawo 2019, nr 7–8.
10. Florczak-Wątor M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019.
11. Florczak-Wątor M., Abolicja indywidualna a prawo łaski Prezydenta. Glosa do wyroku TK z dnia 17 lipca 2018 r., K 9/17, LEX/el. 2018.
12. Florczak-Wątor M., Grabowski A., Pogorzelski O., Argument a fortiori, [w:] Argumenty i rozumowania prawnicze w konstytucyjnym państwie prawa. Komentarz, red. M. Florczak-Wątor, A. Grabowski, Kraków 2021.
13. Gmerek K., Identyfikowanie czynności konwencjonalnych w prawie jako proces rozpoznawania ich sensu – wstęp do problematyki, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2021, nr 3, https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2021.3.54.
14. Gmerek K., Z problematyki formy czynności konwencjonalnych w prawie, Krytyka Prawa 2022, t. 14, nr 2, https://doi.org/10.7206/kp.2080-1084.521.
15. Gostyński Z., Bartoszewski J., [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 1, red. Z. Gostyński, Warszawa 2003.
16. Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, t. 1, Artykuły 1–467. Komentarz, Warszawa 2014.
17. Hermann M., Conventional acts and their normative consequences: controversies over the Poznań concept of conventional acts, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2023, nr 2, https://doi.org/10.14746/rpeis.2023.85.2.07.
18. Herzog A., Asystent prokuratora – pomocnik czy zastępca?, Prokuratura i Prawo 2008, nr 9.
19. Herzog A., Nowelizacja ustawy o prokuraturze. Komentarz, LEX/el. 2010.
20. Herzog A., Zmiany w Prawie o ustroju sądów powszechnych i w ustawie o prokuraturze wprowadzone ustawą z dnia 29 czerwca 2007 r., Diariusz Prawniczy 2008, nr 1(6).
21. Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego, t. 2, Komentarz do art. 297–467, Legalis/el. 2011.
22. Jabłońska P., Zakres prezydenckiego prawa łaski. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17.07.2018 r., K 9/17, Przegląd Prawa Publicznego 2020, nr 6.
23. Janusz-Pohl B., O konstrukcji niedopuszczalności czynności karnoprocesowej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2014, nr 4, https://doi.org/10.14746/rpeis.2014.76.4.11.
24. Janusz-Pohl B., Przyczynek do rozważań o formalnym i konwencjonalnym charakterze procesu karnego, Ius Novum 2014, nr 4.
25. Kmieciak R., Staszak A., Czynności niecierpiące zwłoki w toku śledztwa, Prokuratura i Prawo 2019, nr 1.
26. Kmieciak R., Staszak A., Prawo o prokuraturze. Komentarz praktyczny, Warszawa 2020.
27. Kmiecik R., Konwalidacja i konwersja wadliwych dowodów, Państwo i Prawo 1989, nr 5.
28. Kowalczyk A., Pojęcie i systematyka czynności dowodowych, [w:] System Prawa Karnego Procesowego, t. 8, cz. 3, Dowody, red. J. Skorupka, Warszawa 2019.
29. Kowalski G., [w:] Prawo o prokuraturze. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. Komentarz, red. P. Drembkowski, Warszawa 2021.
30. Krukowski J., Wstęp do nauki o państwie i prawie, Lublin 2002.
31. Kulesza C., Czynności procesowe, [w:] C. Kulesza, P. Starzyński, Postępowanie karne, Warszawa 2017.
32. Kulesza J., Prawo łaski w świetle Konstytucji. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17.07.2018 r., K 9/17, Państwo i Prawo 2020, nr 2.
33. Kurowski M., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, 1–424, red. D. Świecki, Warszawa 2020.
34. Marszał K., Proces karny. Zagadnienia ogólne, Katowice 2013.
35. Muras Z., Podstawy prawa, Warszawa 2020.
36. Oniszczuk J., Stosowanie prawa. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2000.
37. Paprzycki L.K., [w:] J. Grajewski, L.K. Paprzycki, M. Płachta, Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz do art. 1–424 K.P.K., Kraków 2003.
38. Patryas W., Performatywy w prawie, Poznań 2005.
39. Przyjemski S.M., Glosa do postanowienia SN z dnia 18 stycznia 2005 r., sygn. WK 22/04, Prokuratura i Prawo 2006, nr 3.
40. Skorupka J., Prawidłowość i proporcjonalność jako kryteria oceny czynności dowodowych, Palestra 2019, nr 6, https://palestra.pl/pl/czasopismo/wydanie/6-2019/artykul/prawidlowosc-i-proporcjonalnosc-jako-kryteria-oceny-czynnosci-dowodowych.
41. Skwarczyński H., [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 1, Art. 1–424, red. D. Drajewicz, Legalis/el. 2020.
42. Sokolewicz W., Zubik M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 1, Wstęp. Art. 1–29, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
43. Steinborn S., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, red. S. Steinborn, LEX/el. 2016.
44. Steinborn S., Konwalidacja wadliwej rozprawy oraz częściowe uchylenie wyroku w świetle bezwzględnych przyczyn odwoławczych z art. 439 § 1 k.p.k. (na marginesie wyroku Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 r., III KKN 81/01), Palestra 2003, nr 5–6.
45. Tabernacka M., Wolny M., Stanowisko asystenta w prokuraturze – uwarunkowania prawne i praktyka, Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo 2013, nr 315/1.
46. Tuleja P., [w:] Konstytucja RP, t. 1, Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
47. Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2005.
48. Woźniewski K., Zasada praworządności w procesie karnym, Gdańskie Studia Prawnicze 2010, t. 24.
49. Ziembiński Z., W sprawie czynności konwencjonalnych, Państwo i Prawo 1986, nr 8.
50. Ziembiński Z., Zieliński M., Dyrektywy i sposób ich wypowiadania, Warszawa 1992.
51. Zwierzchowski E., Działania organów władzy publicznej (art. 7), [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz encyklopedyczny, red. W. Skrzydło, S. Grabowska, R. Grabowski, Warszawa 2009.

Jak cytować

G. Kowalski, Przyjęcie przez asystenta prokuratora ustnego zawiadomienia o przestępstwie oraz ustnego wniosku o ściganie (uwagi de lege lata i wniosek de lege ferenda), Prawo w Działaniu 2025, t. 63, https://doi.org/10.32041/pwd.6309