Czy potrzebna jest konwencja praw osób starszych?

2023-03-27

Ochrona prawna osób starszych – to temat prezentacji wyników międzynarodowych badań przeprowadzonych przez dr Mártę Benyusz z Instytutu Prawa Porównawczego im. Ferenca Mádla na Węgrzech.

Punktem wyjścia do rozważań nad prawną ochroną osób starszych był przegląd systemów prawnych pod względem Praw Człowieka oraz Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Dr Márta Benyusz mówiła, że badania nt. ochrony prawnej osób starszych są wyzwaniem naszych czasów. Według danych ONZ proces starzenia się naszych społeczeństw będzie się nasilał, bo w 2050 roku aż 22% światowej populacji będzie mieć ponad 60 lat, a Europa już teraz ma aż 24% osób powyżej tego wieku. – Na Węgrzech odsetek osób starszych w populacji systematycznie rośnie od 1990 roku z 13,2% do 20,3% obecnie. W 1990 roku na Węgrzech było 64 osoby w podeszłym wieku na 100 dzieci, a w 2021 roku było już ich 139. Według prognoz w 2070 r. będzie aż 250 osób starszych na 100 dzieci. Oznacza to, że osób starszych będzie 2,5 razy więcej niż dzieci – podkreśliła dr Márta Benyusz z węgierskiego Instytutu Prawa Porównawczego im. Ferenca Mádla.

Prawnicy i naukowcy muszą juz teraz odpowiadać na pytanie: Czy mamy odpowiednie rozwiązania w prawie międzynarodowym, by zmierzyć się z takimi wyzwaniami? Choć nie ma instrumentów prawnych, które skupiałyby się jedynie na prawach osób starszych, to jednak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, czy Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych wyraźnie zakazują dyskryminacji ze względu na wiek. Najlepszym międzynarodowym instrumentem ochrony osób starszych – według dr Márty Benyusz – może być Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych, bo chroni ona osoby z długotrwałą fizyczną, umysłową, intelektualną lub sensoryczną niepełnosprawnością. Konwencja wskazuje bowiem, że takim osobom powinien być zapewniony udział w życiu społecznym na równi z innymi.

W dyskusji nt. praw osób starszych istnieje przekonanie, że nie trzeba tworzyć nowego prawa międzynarodowego, bo wystarczy przestrzeganie prawa człowieka, które jest uniwersalne. Te regulacje nie są jednak wystarczające, by zmierzyć się z wyzwaniem starzenia się naszych społeczeństw. – W tym momencie nie mogę się powstrzymać przed porównaniem praw osób starszych z prawami dziecka, które jest regulowane specjalną konwencją uwzględniającą specjalne potrzeby dziecka. Podobne  rozwiązanie wobec osób starszych byłoby więc kamieniem milowym ochrony tych, którzy są u kresu swojego życia – podkreśliła dr Benyusz.

Naukowa konferencja międzynarodowa odbyła się w 2022 roku w Warszawie.  Dyskusja w ramach Polsko-Węgierskiej Platformy Badawczej jest współorganizowana przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Instytut Prawa Porównawczego im. Ferenca Mádla oraz Uniwersytet w Miszkolcu (Akademia Środkowoeuropejska).  Platformy badawcze prowadzone przez IWS zyskały duże uznanie środowisk naukowych szczególnie w państwach Europy Centralnej. Dlatego inicjatywa będzie kontynuowana i rozwijana w 2023 r.  Tegoroczna edycja projektów koordynowanych przez IWS rozpocznie się prawdopodobnie w kwietniu i potrwa do października. Wstępnie ustalono, że w „Comparative Research Project 2023” (Projekt Badań Porównawczych 2023) będą uczestniczyć zespoły badawcze z 7 państw europejskich.