Niesłuszne skazania (publikacja)
2025-02-03
Niesłuszne skazanie większości ludzi mieszkających w Polsce kojarzy się ostatnio z historią Tomasza Komendy, który na sprawiedliwość musiał czekać w wiezieniu aż 18 lat. Jego historia jest jedną z wielu, którą analizuje dr hab. Paweł Waszkiewicz w monografii pt. „Niesłuszne skazania”. Publikację zawierającą analizę badań ze świata i Polski można bezpłatnie pobrać w ramach otwartego dostępu Wydawnictwa IWS.
Historii Tomasza Komendy poświęcony jest pierwszy rozdział jako wprowadzenie do zagadnienia współczesnego zainteresowania tematyką w Polsce. W sprawie tej, jak w soczewce, zbiera się szereg elementów charakterystycznych dla niesłusznych skazań.
Oprócz sprawy Komendy duża część społeczeństwa spotkała się w swoim życiu z historiami o innych niesłusznie skazanych, które znalazły swoje odzwierciedlanie w kulturze popularnej. – „Pomimo tak licznych przykładów niesłusznych skazań w utworach kultury popularnej moje pierwsze zainteresowanie tematyką zawdzięczam zajęciom prowadzonym przez dr Piotra Kładocznego w ramach Kliniki Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Koordynowana przez niego sekcja zajmowała się pomocą więźniom, z których wielu zgłaszało swoją niewinność. (…) W 2013 roku dzięki życzliwej pomocy Marii Ejchart, koordynatorki programu Klinika Niewinność Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, dr Piotra Kładocznego i adw Marcina Wolnego miałem okazję poznać sprawy, które nie zostały prawnie uznane za niesłuszne skazania, ale wiele wskazywało i wskazuje na to, że miały taki charakter” – napisał we wstępie dr hab. Paweł Waszkiewicz, profesor UW.
W publikacji pt. „Niesłuszne skazania – Skala zjawiska i jego przyczyny w świetle wyników badań prowadzonych w Polsce i za granicą” przywołane są śledztwa w sprawach zakończonych ze względu na niewykrycie rzeczywistych sprawców. Jedną z takich spraw, którą prof. Paweł Waszkiewicz analizował ze studentami, jest podwójne zabójstwo dwóch chłopców dokonane w 1998 r. w Giżycku. – „Lektura akt w tej sprawie prowadziła do wniosku, że w najlepszym (dla wymiaru sprawiedliwości) przypadku w sprawie tej nie było dowodów na sprawstwo dwóch spośród pięciu skazanych mężczyzn, w najgorszym natomiast, że na karę dożywotniego pozbawienia wolności zostało skazanych dwóch młodych mężczyzn, którzy nie mieli nic wspólnego z zabójstwami, a faktyczni współsprawcy zostali na wolności” – podkreśla prof. Paweł Waszkiewicz.
Jedynymi dowodami na ich sprawstwo były zeznania świadka incognito, którym był jeden ze sprawców. Jeden ze współoskarżonych powiedział wręcz, że dostał przygotowany protokół przesłuchania do podpisania. – „Wizja lokalna w Giżycku i spotkania z rodzinami obu mężczyzn uwidoczniły mi, jakie wielopoziomowe skutki mają niesłuszne skazania, dotykają bowiem nie tylko niesłusznie skazanych, ale także ich rodzin, które nawet po upływie kilkunastu lat wciąż żyją wydarzeniami z przeszłości i walką o swoich bliskich. Dotyczy to także rodzin zabitych, które nie mogą spokojnie uznać, że sprawiedliwości stało się zadość” – wskazuje Waszkiewicz.
Oprócz licznych przykładów niesłusznych skazań oraz pomyłek sądowych prof. Paweł Waszkiewicz przytacza i omawia badania ze świata i z Polski. Analizuje badanie aktowe prowadzone w latach 2021–2022 w Katedrze Kryminalistyki WPiA UW, a także badania opinii na temat zjawiska niesłusznych skazań. Szczegółowo omawia także badanie aktowe niesłusznych skazań w Polsce, prowadzone w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości w latach 2022–2023. -” Monografia w szerokim zakresie koncentruje się na prezentacji badań nad niesłusznymi skazaniami czy pomyłkami sądowymi, przy czym, słusznie, wyeksponowano w niej kwestie metodologiczne. Nie dotyczy ona zatem anatomii pomyłki sądowej, stanowiąc niejako publikację metamerytoryczną” – podkreśla w recenzji naukowej publikacji prof. Józef Wójcikiewicz.
Konstrukcja i forma publikacji pt. „Niesłuszne skazania”, w tym język w niej użyty, mają na celu umożliwienie lektury jak najszerszemu gronu czytelników, nie tylko o wykształceniu prawniczym. Książka powinna znaleźć odbiorców także wśród osób zajmujących się naukowo lub zawodowo kryminalistyką, kryminologią, postępowaniem karnym czy prawami człowieka. „Publikacja poruszająca problematykę niesłusznych skazań – zarówno w szerszym, globalnym, jak i polskim kontekście – jest bardzo potrzebna. Warte podkreślenia są również przeprowadzone przez Autora (indywidualnie i zespołowo) badania, które mają pionierski charakter, a ponadto pozwalają rzucić nieco światła na tematykę, która do tej pory – co zresztą jest dość zaskakujące – nie doczekała się należnej uwagi rodzimych badaczy” – podkreśla kolejny recenzent monografii prof. Wojciech Jasiński.
***
Publikację pt. „Niesłuszne skazania – skala zjawiska i jego przyczyny w świetle wyników badań prowadzonych w Polsce i za granicą” można kupić w wersji papierowej na stronach Wydawnictwa IWS lub pobrać bezpłatnie w wersji elektronicznej w ramach otwartego dostępu.
