Podsumowanie polsko-norweskiej współpracy (wideo)
2024-05-21
Został zakończony polsko-norweski projekt pt. „Zintegrowany System Zapobiegania Przemocy Domowej”. Czteroletnia współpraca została zwieńczona międzynarodową konferencją naukową oraz publikacją raportu. – Nasze polsko-norweskie badania pokazują, że można działać lepiej i systemowo, by zagrożenie eliminować zanim dojdzie do przemocy – mówi prof. Marcin Wielec, dyrektor IWS.
Wraz z końcem kwietnia został zakończony polsko-norweski projekt. Efektem pracy jest model Zintegrowanego Systemu Zapobiegania Przemocy Domowej, który teraz może być zastosowany w każdej polskiej gminie. Najlepszym sposobem na rozwiązanie zjawiska przemocy domowej jest zapobieganie, a nie tylko reagowanie na skutki przemocy. Dlatego bardzo ważne jest, aby zwiększyć czujność nie tylko na etapie, kiedy rodziny znajdują się w bezpośrednim niebezpieczeństwie przemocy domowej, ale znacznie wcześniej. W tym kontekście należy organizować działania na poziomie lokalnym, aby zapewnić kompleksową pomoc i wsparcie rodzinom zagrożonym przemocą domową. – Kluczem jest przeciwdziałanie. Dlatego trzeba uczynić jak najwięcej wysiłku, by wejść w środowiska, w których ta przemoc domowa jest najczęściej. Zintegrowany system polega na koordynacji i współpracy wielu podmiotów i instytucji. Potrzebujemy więc koordynacji działań pracowników socjalnych, szkół, pedagogów, czy socjologów – tłumaczył prof. Marcin Wielec.
Projekt zintegrowanego systemu przeciwdziałania przemocy trwał cztery lata. Poza polskimi i norweskimi badaczami brali w nim także udział naukowcy z Irlandii, Wielkiej Brytanii, Izraela, a nawet Indii. – Najlepszym sposobem na rozwiązanie tego problemu jest zapobieganie mu, a nie tylko reagowanie na jego skutki. Dlatego ważne jest, aby zwiększyć czujność nie tylko na etapie, gdy rodziny są bezpośrednio zagrożone przemocą domową, ale już wtedy, gdy jeszcze jej nie doświadczają – mówił dr Bartłomiej Oręziak, koordynator Centrum Analiz Strategicznych IWS oraz kierownik projektu Zintegrowany System Zapobiegania Przemocy Domowej.
Chodzi o to by w porę zdiagnozować i wychwycić te środowiska, które potencjalnie mogą być zagrożone przemocą, zanim do niej dojdzie. Zintegrowany system powinien w wychwytywać takie zjawiska jak nałogi, złą komunikację wśród domowników, czy psujące się relacje w związkach. – W naszych gminach, gdzie prowadziliśmy badania powstawały Centra Pomocy Rodzinie albo nawet specjalne wydziały miejskie jak w Krakowie, które zajmują się rodziną. Chodzi o to by te rozwiązania były wdrażane jak najbliżej obywateli, by rodziny mogły otrzymać diagnozę i specjalistyczną pomoc zanim będzie za późno – tłumaczy koordynator Centrum Analiz Strategicznych IWS. – Naszą rekomendacją nie są rozwiązania szczegółowe, ale raczej wskazujemy na rozwiązania systemowe, które każda gmina może dostosować do swojej charakterystyki i możliwości finansowych. Wskazujemy, że te rozwiązania powinny być jak najbliżej ludzi, a więc nasz model inaczej musi funkcjonować w 30-tysięcznym Dzierżoniowie, a inaczej w wielkim Krakowie – dodaje.
Projekt został przebadany w 14. wybranych gminach na terenie całej Polski. Wśród nich były zarówno małe gminy wiejskie, wiejsko-miejskie, jak i duże miasto Kraków. Na przykładzie gminy Dzierżoniów (woj. dolnośląskie), która brała udział w projekcie, liczba zgłoszeń w 2023 roku sytuacji zagrożeń dla zdrowia i życia w porównaniu z rokiem 2022 wzrosła o 100% z 70 zgłoszeń do 141. Liczba osób zagrożonych przemocą w rodzinie korzystających z usług wsparcia wyniosła 363, co stanowiło 182 % zakładanej wartości. Z punktu poradnictwa i profilaktyki skorzystało tam 127 osób, co stanowiło 114% zakładanej wartości, a w warsztatach dotyczących budowania pozytywnych relacji w rodzinie i kontrolowania emocji uczestniczyło 151 osób, co stanowiło 151% zakładanej wartości. – Celem naszego projektu nie było znalezienie pierwszego lepszego rozwiązania, ale całego zespołu rozwiązań kompleksowych i systemowych, które będą mogły być wdrożone globalnie dla całego społeczeństwa. Opracowaliśmy więc instrument, który może być zastosowany w każdej polskiej gminie – podkreśla Bartłomiej Oręziak.
W trakcie realizacji projektu pracowano nie tylko z osobami pozostającymi w związkach małżeńskich i partnerskich, ale również z samotnymi rodzicami i młodzieżą. Prowadzono działania edukacyjne w zakresie relacji dla dzieci i młodzieży, współpracowano ze szkołami, utrzymywano nieodpłatne formy pomocy. W ramach projektu powstał m.in. przewodnik dla jednostek samorządu terytorialnego nt. przeciwdziałania przemocy domowej, komplet narzędzi do oceny ryzyka zagrożenia przemocą domową (Skala Oceny Ryzyka Relacyjnego), a także został opracowany zestaw pism sądowych. Wszystko można pobrać ze stron IWS w ramach otwartego i bezpłatnego dostępu.
Projekt „Zintegrowany system zapobiegania przemocy domowej” został zrealizowany w ramach programu „Sprawiedliwość” finansowanego ze środków funduszy norweskich i środków krajowych. Przedsięwzięcie badawcze prowadził Instytut Wymiaru Sprawiedliwości we współpracy z norweskim Uniwersytetem w Stavanger. – Wypracowaliśmy bardzo dobry systemowy model, z którego już dziś mogą korzystać samorządy. W przyszłości może on znaleźć odbicie w postaci konkretnych rządowych ustaw i ogólnopolskich rozwiązań systemowych. Dla przykładu władze Krakowa zdecydowały, że ten nasz model będą dalej kontynuować – podkreśla dr Oręziak.
Polski i norweski zespół badawczy przygotował 10 raportów na temat zapobiegania przemocy domowej, które posłużyły do przygotowania finalnej wersji modelu, a wyniki badań były prezentowane na konferencjach naukowych m.in. na Węgrzech, Słowacji, Czechach, Rumunii, Szwecji i Hiszpanii.
Pobierz raport końcowy „Zintegrowany System Zapobiegania Przemocy Domowej”.
