Prawo w obronie prawdy historycznej (wideo)
2023-06-12
Sprawy sądowe o naruszenie dobrego imienia Polski przez fałszowanie historii – to główny temat seminarium eksperckiego Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości. – Prawda historyczna również potrzebuje wsparcia prawników. Dlatego też przedmiotem naszej dyskusji są prawne instrumenty w przeciwdziałaniu fałszowania historii i rozpowszechnia wadliwych kodów pamięci – mówił prof. Paweł Sobczyk, zastępca dyrektora IWS.
Seminarium eksperckie pt. „Prawna ochrona prawdy historycznej w aspekcie praktycznym i instytucjonalnym” odbyło się odbyło się 31 maja 2023 r. Celem debaty zorganizowanej przez Kierownika Sekcji Praw Podstawowych Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości dr hab. Piotra Mostowika była wymiana dobrych praktyk i argumentów pranych oraz identyfikacji potrzebnych działań w obronie prawdy historycznej.
Podczas otwarcia seminarium wicedyrektor IWS dr hab. prof. UO Paweł Sobczyk mówił, że prawda historyczna coraz częściej musi się przebijać przez polityczną poprawność, wolę polityczną, interes państwa, czy też interes organizacji międzynarodowej. Jego zdaniem poszukiwanie wiedzy prawdziwej o własnej przeszłości, dopytywanie o nią w każdym pokoleniu było zwykle źródłem inspiracji i pobudką do działania, stanowiło warunek postępu i rozwoju cywilizacji. Prof. Sobczyk przypomniał, że ochrona prawdy historycznej wpisana jest także w Konstytucję RP. „Wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku” – te słowa preambuły Konstytucji RP zdaniem prof. Sobczyka powinny być mottem dla polskich prawników broniących prawdy historycznej.
Kierownik Sekcji Praw Podstawowych Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości dr hab. Piotr Mostowik dziękował, że udało się zgromadzić aż tylu wybitnych ekspertów, naukowców i praktyków w dziedzinie prawnej ochrony prawdy historycznej. Wskazał on, że szczególnie w ostatnich latach jesteśmy świadkami wielu dobrych działań prawnych. – Ostatnie lata przyniosły nam wiele dobrych praktyk i dobrych doświadczeń, szczególnie jak porównamy to z doświadczeniami sprzed lat 10, czy 20., gdy była praktycznie pustka działań prawnych tego typu. Ta praktyka się ukształtowała nie bez zakrętów, problemów prawnych zarówno w kwestii prawa materialnego, proceduralnego i prawa międzynarodowego – wskazał Piotr Mostowik.
W trakcie konferencji szczegółowo omówiono sprawy cywilne, w tym o naruszenie dobrego imienia Polski przez fałszowanie historii. Podkreślono wysoki stopień ich złożoności i trudności, zarazem akcentując, że warto poświęcać siły i środki by inicjować takie działania również w przyszłości. W wypowiedziach i dyskusji pojawiały się też pomysły na dalsze działania zmierzające do zabezpieczenia interesów Polski. Odrzucono tezę o swoistym imposybiliźmie, która niekiedy się pojawia w przestrzeni publicznej, de facto działając na niekorzyść sprawy. Mocno zaakcentowano potrzebę wypracowania dłuższej strategii.
Uczestnicy debaty omówili proces kształtowania się standardów materialnoprawnych oraz orzeczniczych m.in. w postępowaniach z powództwa Światowego Związku Żołnierzy AK p. ZDF (na tle serialu pt. Unsere Mütter, unsere Väter) oraz z powództwa Karola Tendery p. ZDF (na tle komunikatu o „polskich obozach” śmierci i koncentracyjnych). Zaakcentowano też bieżące problemy międzynarodowego postępowania cywilnego, w tym z wykonywaniem polskich orzeczeń w Niemczech, które w 2018 roku zostało mocno organiczne przez Federalny Trybunał Sprawiedliwości. Interesująca była też dyskusja na tematy postępowań przed ETPC i TS UE oraz problemu rozumienia immunitetu państwa na tle sprawy rozpatrywanej obecnie przez Trybunał Konstytucyjny.
Jako kluczowe zidentyfikowano kwestie wykładni prawa cywilnego i zagadnienia proceduralne oraz kształtowania się w ostatnich latach praktyki orzeczniczej. Podkreślono przy tym kwestię jurysdykcji sądów polskich, która jest przedmiotem skargi kasacyjnej oczekującej na przyjęcie do rozpoznania przez Sąd Najwyższy. Wsparcia w tej sprawie udzielił ostatnio RPO. Zauważono też potrzebę wsparcia działań zmierzających do wykonywania polskich orzeczeń nakazujących sprostowanie i przeproszenie za fałszywe twierdzenia, w tym kłamliwe określenia ‘polskie’ obozy koncentracyjne i inne fałszujące sprawstwo Holocaustu. Działania sądowe wspierające poszkodowanych, które są od wielu lat prowadzone przez stowarzyszenia, powinny być także wspierane przez instytucje publiczne nie tylko w Polsce, ale również na forach międzynarodowych.
Według prof. Piotra Mostowika seminarium w IWS było forum wymiany idei i wzajemnego wsparcia merytorycznego, a także dyskusji na temat argumentów przydatnych w kontynuowaniu działań przed instytucjami wymiaru sprawiedliwości. Pomocna w przezwyciężenia aktualnych problemów mogłaby być lepsza koordynacja działań instytucji państwowych, instytutów naukowych i sponsorów działań dla ochrony dobrego imienia Polski.
Pierwszy panel dotyczył zagadnienia wykładni prawa cywilnego i postępowań cywilnych, a jego moderatorem był mec. Lech Obara ze stowarzyszenia „Patria Nostra”, które prowadziło już sześć procesów ws. historycznych. Natomiast drugi panel poświecony instytucjom krajowym i międzynarodowym prowadził dr hab. Piotra Mostowik, prof. UJ i IWS.
SEMINARIUM EKSPERCKIE
„Prawna ochrona prawdy historycznej w aspekcie praktycznym i instytucjonalnym”
Otwarcie seminarium
dr hab. Paweł Sobczyk, prof. ucz. (Zastępca Dyrektora Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości)
Panel I. Zagadnienia wykładni prawa cywilnego i postępowań cywilnych
mec. Szymon Topa (Stowarzyszenie „Patria Nostra”)
mec. dr Monika Brzozowska-Pasieka (pełnomocnik „Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej”)
dr hab. Piotr Mostowik, prof. ucz. (Uniwersytet Jagielloński, IWS)
sędzia dr Jędrzej Kondek (Szkoła Wyższa Wymiaru Sprawiedliwości)
dr Witold Borysiak (Uniwersytet Warszawski, IWS)
mec. dr Filip Rakiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
sędzia dr Mariusz Sorysz (Uniwersytet Jagielloński, Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury)
Panel II. Zagadnienia powiązane oraz instytucje krajowe i międzynarodowe
dr Krzysztof Masło (Dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka w Ministerstwie Sprawiedliwości)
dr hab. Arkadiusz Radwan, prof. ucz. (Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie, Instytut Allerhanda)
dr hab. Jarosław Szymanek, prof. ucz. (Szkoła Wyższa Wymiaru Sprawiedliwości, IWS)
mec. Lech Obara (Stowarzyszenie „Patria Nostra”)
dr Andrzej Pogłódek (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, BAS, IWS)
dr Agnieszka Wedeł-Domaradzka (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, IWS)
dr hab. Magdalena Bainczyk, prof. ucz. (Instytut Zachodni)
dr hab. Patrycja Grzebyk, prof. ucz. (Uniwersytet Warszawski)
