Jak lepiej zapobiegać przemocy domowej?

2022-10-03

Naukowcy różnych dziedzin prawnych oraz nauk społecznych dyskutowali na temat lepszej skuteczności profilaktyki wobec przemocy domowej. Międzynarodowa konferencja w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości została zorganizowana w ramach programu polsko-norweskiej współpracy.   

Dwudniowa konferencja  o przeciwdziałaniu przemocy domowej pt. „How to help victims of domestic violence and what can be done better? – review of existing solutions and proposition of new activities” została zorganizowana w dniach 29-30 września 2022 r w modelu hybrydowym. Pierwszego dnia naukowcy dyskutowali stacjonarnie w warszawskiej siedzibie Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, a drugiego łączyli się za pomocą platformy internetowej.

Podczas otwarcia konferencji Ministerstwo Sprawiedliwości reprezentował wiceminister  dr Marcin Romanowski. Podziękował on za cały projekt, którego celem jest lepsza ochrona domowników przed przemocą i poprawa relacji w rodzinie. – Zwalczanie przemocy domowej jest bardzo ważnym elementem polityki naszego rządu. Dlatego dokonaliśmy kilku istotnych zmian legislacyjnych. Już dwa lata temu wprowadziliśmy natychmiastowy nakaz opuszczenia mieszkania przez osobę stosującą przemoc – mówił dr Romaszewski.

Nowe narządzie okazuje się – według oficjalnych danych – skuteczne, bo już widać pierwsze efekty poprawy bezpieczeństwa w polskich domach. Przez 2 lata wydano bowiem 7 tys. takich prewencyjnych  nakazów zbliżania się do miejsca zamieszkania osób pokrzywdzonych. – Dane statystyczne, które analizujemy pokazują, że w Polsce zjawisko przemocy domowej maleje. Być może jest jeszcze za wcześnie, by dyskutować na temat trwałości tego trendu, ale także nic nie wskazuje by ten spadek miał związek z niższą wykrywalnością. Wręcz przeciwnie wszystkie dane dowodzą, że wykrywalność, identyfikowalność przemocy domowej wzrasta. Nasze zaangażowanie w zwalczanie przemocy domowej owocuje dobrymi rezultatami – dodał wiceminister sprawiedliwości.

Celem organizatorów międzynarodowej konferencji jest zwiększenie świadomości społecznej na temat zjawiska przemocy domowej, jak również poinformowanie opinii publicznej o polsko-norweskim projekcie w ramach Programu „Sprawiedliwość”.- To część projektu badawczego „Zintegrowany system zapobiegania przemocy domowej”, który mamy zaszczyt prowadzić we współpracy z norweskim partnerem Uniwersytetem w Stavanger. Podczas naszej konferencji są prezentowane ważne badania nt. przemocy domowej, jak również sposoby przeciwdziałania temu zjawisku – mówił prof. Marcin Wielec, dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.

Ważnym elementem w polityce państwa polskiego jest przeciwdziałanie przemocy domowej – Ideą naszego projektu jest podjęcie działań zapobiegawczych, które powinny zostać wdrożone jako działania systemowe na poziomie lokalnym, który po fazie testowej w wybranych gminach mógłby zostać implementowany na szerszą skalę – mówił prof. Marcin Wielec, dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.

Polsko-norweski projekt pt. ”Zintegrowany system zapobiegania przemocy domowej” realizowany jest przez Centrum Analiz Strategicznych IWS. Jego celem jest zbudowanie, w oparciu o naukowe założenia i przetestowanie w wybranych gminach, spójnego modelu poprawy bezpieczeństwa domowego. – To jest bardzo ważny dla nas projekt, bo porusza aktualną problematykę dla polskiego społeczeństwa. Zaproponowane rozwiązania, które będą następstwem projektu zostaną skierowane do specjalistów, naukowców, decydentów i polityków, których zadaniem będzie implementacja wypracowanego modelu zapobiegania pomocy domowej. Ale głównymi beneficjentami naszej pracy będą przede wszystkim rodziny zagrożone przemocą domową – mówił Bartłomiej Oręziak, Koordynator Centrum Analiz Strategicznych IWS.

Naukowe założenia projektu tłumaczył dr Jarosław Przeperski, dyrektor Centrum Badań nad Rodziną Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wskazywał on, że uwarunkowania polskich samorządów są bardzo zróżnicowane i największą trudnością jest wypracowanie takiego modelu przeciwdziałania przemocy, który z jednej strony będzie skuteczny, a z drugiej strony będzie możliwy do wdrożenia.

Projekt w ramach międzynarodowej współpracy jest innowacyjny, bo skupia się na przeciwdziałaniu zanim rodzina zostanie narażona na przemoc. – W polityce państwa najczęściej mieliśmy do czynienia z rozwiązaniami reaktywnymi, czyli stosowaniem interwencji państwa na niepokojące zjawiska. Tak też jest w polityce stosowania kary za przemoc domową. A naszym zadaniem jest stworzenie takiego projektu pracy, by do tej przemocy w ogóle nie dochodziło. Celem naszego projektu jest podnoszenie jakość życia na tyle ile to możliwe, by tych koniecznych interwencji państwa było jak najmniej – tłumaczył  dr Jarosław Przeperski.

Dyrektor toruńskiego Centrum Badań nad Rodziną wskazał, że trzeba poprawić relacje wśród domowników, bo tam gdzie są dobre relacje w rodzinie bardzo rzadko dochodzi do przemocy. Dobra relacyjność między ludźmi sprawia, że ludzie są szczęśliwsi, a więc ich jakość życia poprawia się. W ramach projektu zostaną wdrożone rozwiązania na poziomie wybranych samorządów gminnych. Później przyjdzie czas na ewaluację, czyli sprawdzenie, czy te rozwiązania działają i dopiero na tej podstawie zostanie opracowany system zapobiegania przemocy domowej, który będzie mógł być zaimplementowany w gminach w całej Polsce. – Na początku w tych wybranych samorządach powstaną stanowiska koordynatorów projektu, których zadaniem będzie nawiązanie kontaktu z instytucjami odpowiedzialnymi za przeciwdziałanie przemocy domowej oraz analiza przyczyn tej przemocy. Powstaną też centra dla rodzin, czyli narzędzia współpracy różnych instytucji, które przeciwdziałają przemocy, ale także zajmują się poprawą relacji w rodzinach –  mówiła Małgorzata Grządzielewska, specjalista ds. rozwoju modelu w projekcie „Zintegrowany system przeciwdziałania przemocy w rodzinie”.

Dwudniowa konferencja organizowana przez IWS była okazją do wymiany doświadczeń naukowców i praktyków z kilku państw europejskich. Prof. Anna-Maria Getoš Kalac z Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu w Zagrzebiu wskazała, że w ciągu ostatnich kilku dekad zjawisko przemocy domowej na całym świecie systematycznie przekształciło się z „prywatnej” sprawy w kwestię o wyjątkowym znaczeniu „państwowym/publicznym”. Jednak istnieje niewiele rzetelnych i empirycznie uzasadnionych badań ewaluacyjnych, które mogłyby rzucić nieco światła na pytanie, czy takie podejście prawa karnego faktycznie zdołało skutecznie uporać się ze zjawiskiem przemocy domowej. Chorwacka profesor wskazała, że poprzez „tworzenie przestępstwa” przemocy domowej oraz uświadamianie konieczności jej zgłaszania, ścigania i karania, zjawisko samo w sobie stale rośnie, co stwarza wrażenie, że przemocy w rodzinie jest coraz więcej. – Bez solidnych podstaw empirycznych, trudno jest ocenić, czy rozwiązania polityki zwalczania takich przestępstw są w ogóle skuteczne. Szczególne wyzwanie dotyczy średniego pokolenia zarówno sprawców, jak i ofiar przemocy domowej, które zostały zsocjalizowane w czasach i środowisku, kiedy wiele form przemocy domowej, które obecnie kryminalizujemy, było  społecznie akceptowalne – mówiła Prof. Anna-Maria Getoš Kalac.

Konferencja Naukowa pt. „How to help victims of domestic violence and what can be done better? – review of existing solutions and proposition of new activities”, przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości przy udziale norweskiego partnera projektu – Uniwersytetu w Stavanger, w ramach Programu „Sprawiedliwość” finansowanego ze środków funduszy norweskich i środków krajowych.