Prezentacja raportu o edukacji prawnej (wideo)
2025-03-15
Z okazji Dnia Edukacji Prawnej w Ministerstwie Sprawiedliwości zaprezentowano raport Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości na temat edukacji prowadzonej przez sądy powszechne. – Z naszych badań wynika, że 89% sądów w Polsce angażuje się w edukację prawną, czyli aż 9 na 10 sądów dostrzega potrzebę takiej edukacji – mówił prof. Piotr Rylski, dyrektor IWS.
Z okazji obchodzonego 15 marca Dnia Edukacji Prawnej w Ministerstwie Sprawiedliwości odbyła się prezentacja raportu Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości pt. „Edukacja prawna w sądach – stan obecny”. – To są badania ankietowe, w którym wzięli udział prezesi sądów powszechnych. Ministerstwu Sprawiedliwości udało się uzyskać odpowiedzi od wszystkich sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych. A jako badacz dodam, że nie jest to łatwe by uzyskać pełny 100% zwrot ankiet – mówił prof. Piotr Rylski, dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Zdaniem dyrektora w polskich sądach jest duży edukacyjny potencjał, który jednak jest skierowany głównie na uczniów – od grup przedszkolnych, szkół podstawowych i średnich. – Brakuje jednak edukacji dorosłych, które mogłyby pomóc przezwyciężyć strach przed sądem w naszym społeczeństwie – podkreślił prof. Piotr Rylski.
Badanie wykazało, że około 89% sądów powszechnych (w tym praktycznie wszystkie sądy rejonowe i okręgowe) prowadzi co najmniej jedną formę edukacji prawnej. Najmniejszy odsetek aktywnych w tym względzie jest wśród sądów apelacyjnych, co wynika zarówno z mniejszej liczby takich sądów (tylko 11 w całej Polsce), jak i ich specyfiki organizacyjnej.
Szacuje się, że w okresie od stycznia 2023 do września 2024 r. łącznie w inicjatywach edukacji prawnej uczestniczyło ponad 100 tysięcy osób. Choć przeciętna liczba uczestników na sąd wynosiła około 300, rozbieżności są duże – w jednych sądach była to kilkudziesięcioosobowa grupa, w innych nawet kilka tysięcy rocznie. Wśród rekordzistów wymieniono między innymi Sąd Rejonowy w Szamotułach czy Sąd Okręgowy w Łodzi.
W prezentacji wziął udział m.in. wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur, który mówił, że ostatnie lata pokazały, że sądy i sędziowie muszą być bliżej ludzi, aby zbudować zaufanie, które jest fundamentem silnego społeczeństwa demokratycznego. – Aby lepiej zrozumieć ich skalę oraz stojące za nimi wyzwania, przeprowadziliśmy pierwsze badanie tego zjawiska, obejmujące wszystkie sądy powszechne w Polsce – powiedział wiceminister Dariusz Mazur.
Przypomniał on, że wymiar sprawiedliwości dysponuje najlepszymi narzędziami do ochrony praw i wolności każdego człowieka. – Niestety, często kojarzy się on bardziej z karaniem niż ochroną. Tymczasem poparcie i zaufanie obywateli do instytucji demokratycznych są niezbędne dla ich trwałości. Dlatego budowanie świadomości prawnej i konstytucyjnej swoich lokalnych społeczności to etyczny obowiązek sądów, który pozwala spełnić właśnie edukacja prawna – podkreślił wiceminister.
Po prezentacji raportu przez dyrektora Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Piotra Rylskiego odbył się panel ekspercki poświęcony edukacji w sądach. Uczestniczyli w nim Anna Maria Wesołowska – edukatorka, sędzia Sądu Okręgowego w Łodzi w stanie spoczynku, Kajetan Kosterkiewicz – sędzia, koordynator edukacji prawnej w Sądzie Rejonowym w Szamotułach oraz Aleksander Pawlicki – nauczyciel, autor programów szkolnych i podręczników.
Spotkanie oraz dyskusję panelową poprowadziła Aleksandra Chudaś – Pełnomocniczka Ministra Sprawiedliwości ds. Edukacji Konstytucyjnej. – Cieszę się, że możemy rozmawiać o tym raporcie, bo on analizuje ankiety, a dużo więcej o edukacji prawnej można dowiedzieć się od osób, które taką edukacją się na co dzień się zajmują – mówiła Aleksandra Chudaś.
Przypomniała ona, że od stycznia w ponad 100 sądach trwa proces wypracowywania dobrych praktyk edukacji w sądach. – Te doświadczenia są zbierane w ministerstwie i wspólnie z wynikami badań fokusowych Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości będziemy mogli zaprezentować dobre praktyki, by ta wiedza prawna mogła trafić do jak największej grupy odbiorców – podkreśliła Aleksandra Chudaś.
Raport „Edukacja prawna w sądach – stan obecny” powstał na podstawie wyników badania ankietowego przeprowadzonego w III kwartale 2024 roku wśród prezesów sądów powszechnych w Polsce i dotyczył stanu oraz form realizowanej w sądach edukacji prawnej.
– Aż 89 proc. sądów angażuje się w edukację prawną. Jest ona kierowana przede wszystkim do uczniów szkół ponadpodstawowych i podstawowych. Widoczne jednak są duże różnice w aktywności pomiędzy poszczególnymi sądami.
– Edukacja prawna najczęściej polega na: zwiedzaniu sądu (71%), udziale zorganizowanych grup w rozprawach sądowych (70%), udziale w symulacjach rozpraw (44%), zajęciach w sądzie na tematy związane z prawem (41%), wizytach przedstawicieli sądu np. w szkołach (37%).
– Statystycznie edukacja prawna prowadzona przez sądy jest kierowana do ok. 63 tys. odbiorców rocznie. Są to głównie dzieci oraz studenci. Co jest do poprawy?
– Jedynie 19% sądów wyznaczyło koordynatorów ds. edukacji prawnej, głównie sędziów. Większość z nich pełni również inne funkcje, co ogranicza ich zaangażowanie w działania edukacyjne.
– W analizie dla Ministerstwa Sprawiedliwości rekomendujemy między innymi sfinansowanie dodatkowych etatów dla koordynatorów edukacji prawnej oraz zmniejszenie obciążenia pracą osób zaangażowanych w sądzie w tę działalność. Interesującą propozycją mogłoby być włączenie w działania edukacyjne sądów sędziów w stanie spoczynku.
Ogółem: jest przyzwoicie (cieszy, że niemal 90% sądów podejmuje działania edukacyjne), ale może być lepiej. W analizie wskazujemy: „Dobra jakościowo, szeroko podejmowana, skoordynowana i dofinansowana edukacja prawna realizowana w sądach może przyczyniać się do rozwoju pozytywnych postaw obywatelskich oraz lepszego wykorzystania zasobów i środków dostępnych w wymiarze sprawiedliwości i poza tym systemem.
Nie każdy spór między jednostkami, przedsiębiorstwami czy organami państwa musi trafić do sądu. Edukacja prawna może przyczynić się do tego, by trafiały do niego tylko te sprawy, które właśnie tam znajdą swoje najlepsze, najszybsze i najefektywniejsze rozwiązanie, i by osoby stawiające się tam w bardzo różnych rolach były do tego przygotowane”.
Cały raport dostępny jest tutaj:
