Seminarium poświęconego analizie dogmatycznej i prawnoporównawczej oraz funkcjonowaniu instytucji zastępcy notarialnego w praktyce notarialnej

2015-09-12

W dniu 9 grudnia 2015 r. w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości odbyło się seminarium naukowe połączone z prezentacją raportu dotyczącego analizy dogmatycznej i prawnoporównawczej oraz funkcjonowania instytucji zastępcy notarialnego w praktyce notarialnej. W seminarium udział wzięli przedstawiciele samorządu notarialnego, przedstawiciele nauki prawa oraz pracownicy Ministerstwa Sprawiedliwości i Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.

Referat wprowadzający do dyskusji wygłosił dr Rafał Wrzecionek. W wystąpieniu przedstawione zostały wyniki przeprowadzonego z udziałem rad izb notarialnych badania ankietowego dotyczącego ustalenia praktyki stosowania przepisów regulujących status zastępcy notarialnego. Celami badania były przybliżenie praktycznych aspektów funkcjonowania instytucji zastępcy notarialnego (ze szczególnym uwzględnieniem charakteru prawnego wyznaczenia zastępstwa oraz upoważnienia zastępcy do dokonywania czynności notarialnych), a także zagadnień dotyczących nadzoru samorządu notarialnego nad wykonywaniem obowiązków zastępcy notarialnego.

Referent omówił pozycje prawną zastępcy notariusza ukształtowaną ustawą z dnia 13 czerwca 2013 roku – o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów (określanej jako tzw. ustawy deregulacyjna). Zwrócił szerzej uwagę na wadliwość konstrukcji wydawania osobie, która zdała egzamin notarialny, z urzędu zaświadczenia o uzyskaniu statusu zastępcy notarialnego. Przedstawił też wątpliwości związane ze statusem osoby, która otrzymała zaświadczenie przed przyjęciem przez nią ślubowania.

Referent podkreślił problemy wynikające z braku powszechnego rejestru zastępstw notarialnych. Omówił też trudności mogące powstawać przy nadzorze nad działalnością zastępcy notariusza, związane z brakiem regulacji dotyczących ewentualnej zmiany przez zastępcę notariusza izby notarialnej, w której wykonuje on swoją działalność, oraz wykonywaniem przez niego działalności na obszarze kilku izb. Rozważał również kwestię umownej dopuszczalności regulacji zakresu zastępstwa wykonywanego przez zastępcę notarialnego względem osób trzecich.

Dokonana przez referenta analiza dogmatyczna, prawnoporówcza i badanie ankietowe umożliwiły też w podsumowaniu na sformułowanie postulatów de lege ferenda zmierzających do efektywnego rozwiązania problemów pojawiających się w praktyce notarialnej na tle omawianej instytucji.

Moderatorem dyskusji był dr hab. Adam Bieranowski. W dyskusji brali udział: notariusz Justyna Jaros (Rada Izby Notarialnej w Katowicach), notariusz Anna Dańko-Roesler (Prezes Stowarzyszenia Notariuszy RP), sędzia Anna Rojek (Departament Zawodów Prawniczych i Dostępu do Pomocy Prawnej Ministerstwa Sprawiedliwości), notariusz dr Halina Nowara-Bacz (UJ), notariusz Agnieszka Sinkiewicz (wiceprzewodnicząca Rady Fundacji Centrum Naukowe Notariatu), notariusz Alina Sikorska (Rada Izby Notarialnej w Białymstoku), dr Witold Borysiak (UW, IWS), prof. Roman Trzaskowski (dyrektor IWS), sędzia Ewa Degowska (Naczelnik Wydziału Notariatu w Departamencie Zawodów Prawniczych i Dostępu do Pomocy Prawnej Ministerstwa Sprawiedliwości), Mikołaj Wild (Ministerstwo Skarbu, IWS). W jej toku analizowane były przyczyny ujawnionych w referacie problemów.

Przede wszystkim zwracano uwagę na to, że mimo odejścia przez ustawodawcę od koncepcji asesury notarialnej, wciąż zdecydowana większość zastępców notarialnych zatrudnionych jest w kancelariach notarialnych na podstawie umowy o pracę. Zwracano też uwagę na wypadki, w których osoby otrzymujące z urzędu zaświadczenia o uzyskaniu statusu zastępcy notarialnego, nie podejmowały pracy w zawodzie.

W dyskusji podnoszono wadliwość rozwiązania nieprzewidującego obligatoryjnego ubezpieczenia zastępcy notariusza od odpowiedzialności cywilnej. Podkreślano, że zagadnienie to nie budziło problemów w poprzednim stanie prawnym. Zwracano również uwagę na konieczność utworzenia centralnego rejestru zastępstw notarialnych oraz rozważano na tle rozwiązań innych systemów prawnych sposób finansowania istnienia takiego rejestru.

W toku dyskusji podkreślano brak możliwości umownego ograniczenia zakresu zastępstwa wykonywanego przez zastępcę notarialnego względem osób trzecich i niebezpieczeństwo, jakie tworzyłoby ono dla stron czynności notarialnej. Rozważano również skutki ewentualnej wadliwości ustanowienia zastępcy oraz odpowiedzialności notariusza za jego działania. Podjęto również temat realnego sprawowania nadzoru nad zastępcami notarialnymi, a zwłaszcza kwestię nadzoru nad zastępcami wykonującymi swoją działalność na obszarze więcej niż jednej izby notarialnej.

W dyskusji omówiono również zagadnienie reprezentacji notariusza w sytuacji braku ustanowienia przez niego zastępcy, zakresu działania właściwej izby notarialnej w takich wypadkach oraz ewentualnego zastosowania do niej konstrukcji prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia. Rozważano też możliwość zastępowania notariusza przez innego notariusza.

Referent w odpowiedzi na pytania podkreślił, że wyniki badania ankietowego wskazują jednoznacznie, że zdecydowana większość zastępców notariusza jest zatrudniona tylko w jednej kancelarii notarialnej na podstawie umowy o pracę. Ponadto występują nieliczne wypadki, w których osoby takie wykonują funkcję zastępcy notariusza na podstawie umowy zlecenia lub umów do niego zbliżonych.

Termin: 2015-12-09

Miejsce: Warszawa