Wyzwania migracyjne Europy Środkowej

2023-10-23

Przedstawiciele Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości wzięli udział w międzynarodowej konferencji naukowej nt. prawnych aspektów migracji. W trakcie debaty naukowej w ramach Central European Professors’ Network dyrektor IWS prof. Marcin Wielec wygłosił referat nt. analizy procesu migracji pod kątem wymogów i specyfiki prawa karnego, a dr Bartłomiej Oręziak mówił o barierach kompetencyjnych UE ws. migracyjnym i uchodźczym.  

Dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości prof. Marcin Wielec prowadzi międzynarodową grupę badawczą nt. prawa migracyjnego w ramach projektu Central European Professors’ Network. – Jednym z moich zadań merytorycznych było przygotowanie analizy procesu migracji pod kątem wymogów i specyfiki prawa karnego. Oczywiście regulacje prawa karnego nie są uniwersalne, każdy kraj ma swoje przepisy prawa karnego, dlatego zdecydowałem się na omówienie systemu prawa karnego działającego w Polsce – mówił prof. Marcin Wielec, dyrektor IWS oraz Prodziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Dyrektor IWS mówił, że w polskim systemie prawnym nie ma przepisów regulujących m.in. migrację, a podstawową definicją odnoszącą się do tego zjawiska jest definicja cudzoziemca, którą reguluje ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r., według której cudzoziemcem jest każda osoba, która nie posiada obywatelstwa polskiego.

Profesor Marcin Wielec przedstawiał także analizę struktury cudzoziemców w Polsce, gdzie od lat dominują Ukraińcy, Białorusini i Gruzini. – Nie ma wątpliwości, że działania wojenne Rosji na Ukrainie, musiały skutkować ruchami migracyjnymi cudzoziemców pochodzenia ukraińskiego do Polski. Nic więc dziwnego, że największa grupa obcokrajowców w Polsce to ludzie pochodzenia ukraińskiego.  Obecnie stanowią oni  ponad 80 procent ogólnej liczby cudzoziemców w Polsce – podkreślił dyrektor IWS.

Konferencja, która odbyła się 19-20 października w Budapeszcie, zorganizowana została w ramach przygotowań do węgierskiej prezydencji w UE w 2024 r.  Jednym z poruszonych zagadnień była praktyka Rady Europy w odniesieniu do zagadnień związanych z migracją. – Unia Europejska nie jest państwem, to nie jest kraj, więc UE nie jest suwerenna. Unia Europejska jest organizacją międzynarodową utworzoną przez państwa członkowskie UE. Unię tworzą suwerenne państwa, które nie zrzekły się swojej suwerenności – mówił dr Bartłomiej Oręziak, koordynator Centrum Analiz Strategicznych IWS.

Jego zdanie problem polega na tym, że przepisy UE dotyczące migracji są zbyt ogólne i wymagają szerokiej interpretacji. Prowadzi to do sytuacji, że o kompetencjach UE nie decyduje samo brzmienie przepisu, lecz jego twórcza interpretacja. –  Jeśli państwa na coś się zgodziły w traktach , to wiedzą, na co się zgodziły. Nie pytajmy więc Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jaka była wola państw, ale zapytajmy te państwa, jaka była ich suwerenna decyzja – wskazał dr Bartłomiej Oręziak. – Moim zdaniem to nie instytucje UE, ale państwa członkowskie powinny wyrazić swoją opinię na temat rzeczywistego zakresu swojej woli – dodał dr Oręziak.

W trakcie dwudniowej konferencji zorganizowanej w ramach Sieci Profesorów Akademii Europy Centralnej mówiono też nt. roli sądów konstytucyjnych w odniesieniu do prawa migracyjnego i uchodźczego, a także podjęto próbę oceny działań UE od 2015 roku ws. migracji.