Jak lepiej chronić dzieci przed wykorzystaniem seksualnym?

2023-10-07

Ochrona osób małoletnich przed wykorzystywaniem seksualnym – to temat konferencji zorganizowanej przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości i Sąd Okręgowy w Łodzi. – Wśród nas funkcjonuje podstawowe wręcz dogmatyczne założenie i przekonanie, że ochrona dzieci przed krzywdzeniem, a w szczególności przed wykorzystaniem seksualnym, musi być naszym priorytetem – mówił prof. Marcin Wielec, dyrektor IWS. 

Konferencja pt. „Ochrona osób małoletnich przed wykorzystywaniem seksualnym – od diagnozy do interwencji” została zorganizowana 6 października 2023 r. w Sądzie Okręgowym w Łodzi.  – Konferencja poświęcona była pracy kuratorów zawodowych, sądowych, w bardzo trudnym, niewdzięcznym otoczeniu, bo dotyczącym przestępczości seksualnej wobec dzieci. Dlatego zwracamy szczególną uwagę na rolę kuratora sądowego wobec wykrywania i zapobiegania tego typu przestępstw. Zastanawialiśmy sie także nad tym jak wzmocnić i ulepszyć pozycję kuratora sądowego – mówił prof. Marcin Wielec, dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.

W trakcie rozpoczęcia konferencji dyrektor Instytutu dziękował za zaangażowanie ekspertów, dla których priorytetem jest troska o dobro dzieci. – Bo dzieci powinny być zawsze dobrze widziane, dokładnie słyszane i dogłębnie rozumiane. Bardzo dziękuję za Państwa obecność, za tą empatię i niezwykłe zaangażowanie w tworzenie świata przyjaznego dzieciom – podkreślił prof. Wielec.

Przypomniał on liczne badania IWS, które mają poprawić ochronę polskich dzieci przed różnymi typami przestępstw i przemocą.  Instytut od wielu lat przypatruje się bacznie regulacjom prawnym, które są dedykowane ochronie najmłodszym i najsłabszym podmiotom systemu prawnego, czyli dzieciom. – Obecnie wspólnie z Naukową i Akademicką Siecią Komputerową prowadzimy badanie dotyczące pornografii dziecięcej. Inne nasze badanie dotyczą poprawy, a nawet urealnienia pozycji dziecka w procedurach prawnych. Efektem tego badania jest wskazanie pewnych mankamentów prawnych i zaproponowanie rozwiązań odnośnie do polepszenia pozycji dziecka w procedurze prawnej. Wyniki tych badań stały się już realną podstawą do sformułowania propozycji legislacyjnych, które potocznie zwane są dziś „lex Kamilek” – mówił dyrektor IWS.

Konferencja była okazją do wymiany doświadczeń praktyków różnych instytucji. Prelegenci mówili, że spektrum symptomów, które dziecko wykorzystywane może zdradzać jest niezwykle szerokie, bo krzywdzone dzieci bardzo często wstydzą się i ukrywają swoją traumę. Dlatego czasami nawet specjalistom o dużym doświadczeniu i wiedzy nie udaje się w porę wychwycić problemu.

Dane są jednak zatrważające ponieważ procent dzieci wykorzystywanych seksualnie w naszym społeczeństwie rośnie. A skutkiem wykorzystywania seksualnego są bardzo wielkie szkody psychiczne, które często kończą się samookaleczeniem, a nawet samobójstwem  wśród dzieci. Niestety problem wykorzystywania seksualnego dzieci długo był tematem tabu wśród dorosłych i nawet teraz bywa przysłowiowo „zamiatany pod dywan”.  Uczestnicy konferencji wskazywali, że wykorzystywanie seksualne lub podejrzenia o jego występowaniu należy zgłaszać do odpowiednich służb takich jak policja, kurator sądowy lub Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej.

Profesor Marcin Wielec dziękował pani mecenas Monice Horny– Cieślak z IWS w zaangażowanie na rzecz poprawy ochrony dzieci w Polsce oraz współpracę w zorganizowanie konferencji w Łodzi. Wskazał także, że impulsem do zorganizowania debaty są najnowsze badania przeprowadzone w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości przez  mecenasa dr Piotra Bogackiego oraz kuratora zawodowego Mateusza Korzeniowskiego pt. „Zadania i efektywność kuratora sądowego w sprawach, w których doszło do wykorzystania seksualnego małoletniego”.

Raport zawiera wyniki badań ankietowych i fokusowych przeprowadzonych w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości w okresie od lipca do listopada 2022 r. Ich celem jest analiza czynności podejmowanych przez zawodowych kuratorów sądowych w sprawach, w których doszło do wykorzystania seksualnego małoletniego. Raport identyfikuje problemy, które pojawiły się w praktyce kuratorskiej służby sądowej. Wskazuje także na braki systemowe ograniczające udzielanie właściwej pomocy nie tylko małoletnim, lecz także skazanym w ich społecznej readaptacji oraz w zapobieganiu powrotowi do przestępstwa. Raport zawiera rekomendacje, które zmierzają do usprawnienia dotychczasowych rozwiązań i wypracowania nowych w zakresie zwiększenia ochrony małoletnich, zbudowania odpowiedniej strategii prewencyjnej opartej na wiedzy nt. efektywności metod i form w praktyce, co może znacząco ograniczyć rozmiary dziecięcej krzywdy.

Badania wykazały, że należy zapewnić kuratorom sądowym (zawodowym i społecznym) dostęp do specjalistycznych szkoleń z zakresu charakterystyki wykorzystania seksualnego małoletnich zarówno na poziomie okręgu, jak i lokalnie. Wnioski z ankiet wskazują, że 72,9% kuratorów zawodowych nie posiada umiejętności prowadzenia rozmowy z małoletnią ofiarą wykorzystania seksualnego, a 47,3% kuratorów nie wie, jak udzielać jej wsparcia i pomocy. Niezbędne są więc szkolenia psychologiczne z zakresu portretu psychologicznego dziecka krzywdzonego, ale także konieczność opracowania metodyki pracy kuratora zawodowego dla dorosłych w sprawach o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.

Na podstawie wniosków z raportu warto zastanowić się nad wyspecjalizowaniem części kuratorów w tematyce wykorzystania seksualnego małoletniego. Z badań wynika bowiem, że „kuratorzy zwrócili uwagę na konieczność uznania sprawy wykorzystania seksualnego małoletnich jako sprawy trudnej i wymagającej podjęcia natychmiastowych czynności w sposób metodyczny oraz efektywnego wykorzystania posiadanych zasobów w danym zespole poprzez powierzenie sprawy kuratorowi posiadającemu wiedzę, doświadczenie i osobiste predyspozycje do prowadzenia tej kategorii spraw.”

Raport można pobrać ze strony IWS: „Efektywność wykonywanych czynności przez kuratorów sądowych w sprawach, w których doszło do wykorzystania seksualnego małoletniego”