Egzekucja sądowa bez klauzuli wykonalności?
2025-06-13
10 czerwca 2025 r. odbyło się seminarium naukowe pt. „Podstawa egzekucji sądowej. Tradycja a postęp w prawie procesowym cywilnym. Kognicja sądów powszechnych”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości we współpracy z Ośrodkiem Naukowo-Szkoleniowym przy Krajowej Radzie Komorniczej.
Seminarium, które stanowiło kontynuację cyklu wydarzeń poświęconych ograniczeniu kognicji sądów powszechnych, otworzyli prof. Piotr Rylski, dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości oraz Henryka Bednorz-Godyń, dyrektor Ośrodka Naukowo-Szkoleniowego przy Krajowej Radzie Komorniczej.
– Czynność uzyskania tytułu dla wierzyciela jest często długotrwała. W praktyce, w wielu sądach w dużych ośrodkach miejskich, ogranicza moment rozpoczęcia egzekucji. A sprawność egzekucji to istotny element, który pozwoli ograniczyć kognicję sądów powszechnych i odciążyć sądy – mówił w swoim wystąpieniu prof. Rylski.
Dyrektor Ośrodka Naukowo-Szkoleniowego przy Krajowej Radzie Komorniczej Henryka Bednorz-Godyń dodała, że zmiana procedury cywilnej znoszącej lub ograniczającej klauzulę wykonalności nadawaną tytułom egzekucyjnym ma realną szansę zmniejszyć zaległości w sądach powszechnych i skrócić czas oczekiwania na rozstrzygnięcie.
Dyskusja nad ograniczeniem lub zniesieniem obowiązku nadawania klauzuli wykonalności zgromadziła wielu specjalistów i praktyków ze środowiska akademickiego, prawniczego oraz z instytucji państwowych. Jak zaznaczył w swoim wystąpieniu jeden z ekspertów prof. Andrzej Marciniak, w kontekście tradycji i postępu w prawie procesowym cywilnym postępowanie klauzulowe jest niczym XIX-wieczny relikt, anachronizm niezgodny z duchem czasu, nieodpowiadający wyzwaniom współczesności.
– Nie możemy zapominać, że w polskim prawie mamy do czynienia z ciągle zmieniającą się liczbą tytułów egzekucyjnych bądź tytułów wykonawczych, które mogą stanowić podstawę egzekucji bez potrzeby zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności. Należą do nich zarówno tytuły pochodzące od sądów, jak i od innych podmiotów – zauważył prof. Marciniak.
Podczas seminarium przeanalizowano też rozwiązania przyjęte w innych systemach prawnych. Mówiono o wyeliminowaniu klauzuli wykonalności w prowincji Quebec poprzez przyjęcie nowego kodeksu postępowania cywilnego w 2015 r. Powoływano się także na nowelizację włoskiego kodeksu postępowania cywilnego z 2022 r., która obok poszerzenia listy tytułów egzekucyjnych, uchyliła przepisy o klauzuli wykonalności. Poruszono również kwestię założeń systemu unijnego, które takiej klauzuli nie przewidują.
Istotnym przedmiotem dyskusji była debata o przyszłości systemu egzekucyjnego i planowanych zmianach legislacyjnych oraz informatycznych. Przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości i Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego omówili kierunki nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego. Rozmawiano także o projekcie EPU (Elektroniczne Postępowanie Upominawcze) 3.0 – nowoczesnym, cyfrowym systemie do obsługi postępowań upominawczych, który ma zapewnić zautomatyzowaną weryfikację i realizację egzekucji bez potrzeby ingerencji sądu.
Prelegenci i uczestnicy konferencji zgodnie potwierdzali potrzebę podjęcia działań legislacyjnych dążących do ograniczenia bądź całkowitego zniesienia klauzuli wykonalności. Podjęte w tym temacie działania mogłyby wpłynąć na usprawnienie działania wymiaru sprawiedliwości.
Relacja z konferencji:
————————————————————————————————————————–
Seminarium naukowe stanowiło kontynuację cyklu wydarzeń poświęconych ograniczeniu kognicji sądów powszechnych, który wpisuje się w obchody 35-lecia istnienia Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości. Już 1 lipca 2025 r. w ramach rocznicowych obchodów organizowana będzie konferencja poświęcona metodologii badań, które prowadzi IWS. – Będzie to pierwsza konferencja na temat badań praktyki sądowej, podczas której omówione zostaną różne metody badawcze, analizy aktowe oraz badania statystyczne – mówił dyrektor instytutu. Więcej informacji na temat wydarzenia już wkrótce.
