TABLE OF CONTENTS Wstęp / 17 Część 1 Model małżeństwa i rodziny w polskim prawie rodzinnym oraz rola względnych zakazów zawarcia małżeństwa w jego realizacji / 27 Rozdział I Funkcja zakazów względnych zawarcia małżeństwa z punktu widzenia ochrony ustawowego modelu rodziny i małżeństwa / 29 1. Wprowadzenie / 29 2. Model rodziny w prawie prywatnym / 30 2.1. Koncepcja rodziny nuklearnej / 30 2.2. Funkcjonalne definiowanie rodziny nuklearnej / 33 3. Model małżeństwa / 36 3.1. Wpływ koncepcji rodziny nuklearnej na normatywny model małżeństwa / 36 3.2. Podstawowe założenie regulacji instytucji małżeństwa -ochrona rodziny / 38 4. Konstrukcja prawnej możności zawarcia małżeństwa jako przejaw ochrony rodziny / 42 5. Specyfika i funkcje zakazów względnych a model rodziny i małżeństwa / 51 Rozdział II Instytucje prawa rodzinnego służące wykluczeniu zawarcia małżeństwa sprzecznego z modelem ustawowym w zakresie względnych zakazów małżeńskich / 53 1. Wprowadzenie / 53 2. Postępowanie przed kierownikiem USC – zagadnienia ogólne / 54 2.1. Funkcje kierownika USC / 54 2.2. Charakter prawny postępowania przed kierownikiem USC / 57 3. Czynności dokonywane w postępowaniu przed kierownikiem USC – wybrane zagadnienia / 69 3.1. Obowiązek złożenia odpisu aktu urodzenia / 69 3.2. Zapewnienie o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa / 82 4. Postępowania sądowe związane z wykluczeniem występowania zakazów względnych / 95 4.1. Ogólna charakterystyka postępowań i funkcji sądów / 95 4.2. Postępowanie o rozstrzygnięcie, czy okoliczność przedstawiona przez kierownika USC wyłącza zawarcie małżeństwa / 96 4.3. Postępowanie o rozstrzygnięcie, czy okoliczności przedstawione przez kierownika USC uzasadniają odmowę przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński / 100 5. Konstrukcja względnych zakazów małżeńskich – znaczenie zezwolenia na zawarcie małżeństwa / 102 5.1. Zakres obowiązywania zakazów względnych / 102 5.2. Funkcje sądu w postępowaniu o zezwolenie na zawarcie małżeństwa / 120 Część 2 Względne zakazy zawarcia małżeństwa z uwzględnieniem praktyki ich realizowania w orzecznictwie sądowym / 125 Rozdział III Zakaz zawierania małżeństw przez osoby, które nie osiągnęły odpowiedniego wieku / 127 1. Funkcje zakazu wynikającego z braku odpowiedniego wieku w ujęciu historycznym / 127 1.1. Zdolność do zawarcia małżeństwa w dekrecie z dnia 25 września 1945 r. – Prawo małżeńskie / 127 1.2. Zakaz zawierania małżeństw przez osoby małoletnie w kodeksie rodzinnym z 1950 r. / 130 1.3. Zakaz zawierania małżeństw przez kobiety, które nie ukończyły 18 lat, i mężczyzn, którzy nie ukończyli 21 lat, w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z 1964 r. / 134 1.4. Zakaz zawierania małżeństw przez kobiety i mężczyzn, którzy nie ukończyli 18 lat, po nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z dnia 24 lipca 1998 r. / 139 2. Proceduralne gwarancje przestrzegania zakazu wynikającego z braku osiągnięcia odpowiedniego wieku / 149 3. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa kobiecie, która nie ukończyła 18 lat / 150 3.1. Funkcje sądu w postępowaniu / 150 4. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa kobiecie, która nie ukończyła 18 lat, w praktyce sądowej / 172 4.1. Uwagi wprowadzające / 172 4.2. Wybrane zagadnienia procesowe / 173 4.3. Podmioty postępowania / 177 4.4. Postępowanie – zagadnienia ogólne / 188 4.5. Postępowanie dowodowe / 189 4.6. Ocena orzecznictwa / 195 5. Podsumowanie i wnioski / 205 Rozdział IV Zakaz zawierania małżeństw przez osoby dotknięte chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym / 210 1. Funkcje zakazu w ujęciu historycznym / 210 1.1. „Zdolność” do zawarcia małżeństwa / 212 1.2. „Zdolność” do założenia rodziny / 213 2. Zakres zakazu / 215 2.1. Pojęcie choroby psychicznej / 216 2.2. Problematyka remisji / 221 2.3. Pojęcie niedorozwoju umysłowego / 224 2.4. Inne zaburzenia psychiczne / 227 3. Materialna konstrukcja zakazu – uwagi podsumowujące / 229 4. Proceduralne gwarancje przestrzegania zakazu wynikającego z choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego / 230 4.1. Uwagi wstępne / 230 4.2. Znaczenie zapewnienia o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa / 231 4.3. Zastosowanie postępowania o rozstrzygnięcie wątpliwości kierownika USC dla wykluczenia występowania zakazu wynikającego z choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego / 232 5. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa osobie dotkniętej chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym / 235 5.1. Funkcje sądu w postępowaniu / 235 5.2. Materialne przesłanki zezwolenia i ich dowodzenie / 235 6. Model rozwiązań formalnych – uwagi podsumowujące / 244 7. Postępowanie o zezwolenie na zawarcie małżeństwa osobie dotkniętej chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym w praktyce sądowej / 247 7.1. Ogólna charakterystyka badania / 247 7.2. Wybrane zagadnienia procesowe / 249 7.3. Podmioty postępowania / 254 7.4. Postępowanie / 266 7.5. Merytoryczne rozpoznanie spraw i rozstrzygnięcia sądów / 281 7.6. Zawarcie małżeństwa pomimo toczącego się postępowania / 307 8. Podsumowanie i wnioski; porównanie modelu założonego z wynikami badania / 312 Rozdział V Zakaz zawierania małżeństw przez powinowatych w linii prostej / 329 1. Funkcje i zakres zakazu / 329 2. Proceduralne gwarancje przestrzegania zakazu / 332 3. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa powinowatym w linii prostej / 335 3.1. Wprowadzenie / 335 3.2. Materialne przesłanki udzielenia zezwolenia / 336 4. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa powinowatym w linii prostej w praktyce sądowej / 340 4.1. Ogólna charakterystyka badania / 340 4.2. Opis stanów faktycznych objętych badaniem / 341 4.3. Badanie materialnych przesłanek udzielenia zezwolenia / 350 5. Podsumowanie i wnioski / 353 Część 3 Sytuacja demograficzno-społeczna Polski w latach 60. XX w. i obecnie / 359 Rozdział VI Zmiany sytuacji demograficzno-społecznej w okresie po ukształtowaniu się normatywnego modelu małżeństwa / 361 1. Sytuacja społeczno-demograficzna w okresie tworzenia obowiązujących regulacji zakazów małżeńskich / 361 2. Przemiany społeczno-demograficzne w Europie w drugiej połowie XX w. – teoria drugiego przejścia demograficznego / 367 3. Analiza polskiej sytuacji społeczno-demograficznej pod koniec XX i na początku XXI w. / 371 3.1. Urodzenia i płodność / 371 3.2. Małżeństwa / 388 3.3. Rozwody / 398 3.4. Kohabitacja i inne formy pożycia pozamałżeńskiego / 403 4. Wnioski z analizy społeczno-demograficznej / 405 Zakończenie / 407 Bibliografia / 417 Orzecznictwo / 435
